Kwas foliowy - wszystko co należy o nim wiedzieć.

fot. Rick Ligthelm

Kwas foliowy 

(inne nazwy: folacyna, folan, witamina B9). Kwas foliowy to cała grupa związków, rozmaitych form kwasu foliowego. Jest to organiczny związek z grupy witamin B. Właściwości fizyczne - kolor jasnożółty, rozpuszczalny w wodzie. W produktach naturalnych występuje w połączeniu z kwasem glutaminowym.
Słysząc kwas foliowy nasze myśli od razu kojarzą go z ciążą (i jej planowaniem). Tak to prawda, wtedy jest on szczególnie ważny dla zdrowia rozwijającego się płodu, ale to nie wszystko. Kwas foliowy jest potrzebny każdej komórce naszego organizmu od momentu poczęcia, aż po kres życia.

Kwas foliowy - rola kwasu foliowego w organizmie człowieka

Kwas foliowy:
- reguluje wzrost i funkcjonowanie każdej komórki w organizmie;
- wykazuje pozytywne działanie na mózg i cały układ nerwowy;
- wpływa na poziom homocysteiny:
- bierze udział w syntezie kwasów nukleinowych (z nich zbudowane jest DNA - nasza genetyczna matryca);
- bierze udział w przemianach i powstawaniu aminokwasów (homocysteina przekształcana jest w metioninę, a z niej w kolejnych procesach powstają neurotransmitery (neuroprzekaźniki) tj. serotonina i noradrenalina;
serotonina- uspokaja, gwarantuje dobry sen, noradrenalina - pobudza do działania, daje energetycznego kopa)
- pomaga radzić sobie ze stresem, koi nerwy i uspokaja;
- działa korzystnie w zapobieganiu chorobom serca, wylewom, miażdżycy  i zakrzepom żył;
- razem z witaminą B12 pobudza procesy krwiotwórcze (jego niedobór powoduje anemie megaloblastyczną);
- usprawnia funkcjonowanie układu pokarmowego (uczestniczy w tworzeniu soku żołądkowego);
- wpływa także korzystnie na dobre funkcjonowanie wątroby, żołądka i jelit;
- chroni organizm przed nowotworami ( zmniejsza ryzyko zachorowania zwłaszcza na nowotwory macicy);
- ważne dla mężczyzn - kwas foliowy wpływa na jakość nasienia- jego niedobory mogą obniżać ilość plemników;

Kwas foliowy - rola kwasu foliowego w czasie ciąży

Kwas foliowy ma niezwykle istotne znaczenie w czasie ciąży, m.in:
- zapobieganie wadom tzw.cewy nerwowej płodu (do których zaliczamy: przepukliny oponowo- rdzeniowe, bezmózgowie, i rozszczep kręgosłupa (powodujące paraliż, a często również upośledzenie umysłowe);
- ma pozytywny wpływ na wagę i rozwój noworodków;
- bierze udział w przekazywaniu cech dziedzicznych komórek i reguluje ich podział;
- w ciąży pomaga zapobiegać anemii ;
- kwas foliowy stosowany w czasie ciąży zmniejsza też ryzyko wystąpienia u dziecka rozszczepu podniebienia i wad wrodzonych serca;

Kwas foliowy najlepiej przyjmować minimum 3 miesiące przed planowaną ciążą w ilości 0,4 mg na dobę oraz przez pierwszy trymestr ciąży. Natomiast kobiety, które już wcześniej urodziły dziecko z wadą cewy nerwowej lub zdarzały się takie przypadki w ich rodzinie powinny przyjmować wyższą dawkę kwasu foliowego około 4 mg na dobę, ale oczywiście należy to skonsultować z lekarzem.
Cewa nerwowa jest zalążkiem układu nerwowego - z niej następnie formułuje się mózg i rdzeń  kręgowy. Wady wrodzone cewy nerwowej spowodowane są zakłóceniem procesu jej zamykania (wtedy do mózgu i rdzenia kręgowego przedostaje się płyn owodniowy- w konsekwencji dochodzi do powstania wad wrodzonych).

Objawy i skutki niedoboru kwasu foliowego

Niedobór kwasu foliowego w organizmie objawia się w następujący sposób:
- zahamowanie wzrostu i procesów odbudowy w organizmie;
- anemia megaloblastyczna;
- bezsenność, problemy z pamięcią, roztargnienie;
- problemy z koncentracją;
- ciągłe uczucie zmęczenia;
- depresja oraz stany lekowe i niepokój;
- stany zapalne języka i błony śluzowej jamy ustnej i warg;
- zaburzenia trawienia i wchłaniania składników odżywczych oraz biegunka;
- kołatanie serca;
- bóle głowy;
- zwiększenie podatności komórek na transformacje nowotworowe;
- u dzieci i młodzieży zahamowanie wzrostu
- wzrost poziomu homocysteiny w moczu;
- zwiększenie ryzyka choroby wieńcowej i miażdżycy;
- przedwczesna siwizna;

Objawy nadmiaru kwasu foliowego

Oczywiście można też doprowadzić do nadmiaru kwasu foliowego w organizmie. Najważniejsze jego objawy to:
- bezsenność;
- rozdrażnienie;
- depresja;
- zaburzenia żołądkowo- jelitowe;
-objawy skórne (wysypka, zaczerwienienie, swędzenie);
rzadko ale może pojawić się również skurcz oskrzeli.

Nadmiar kwasu foliowego w ciąży może zwiększyć ryzyko zachorowania dziecka na astmę.

Kwas foliowy - kto jest narażony na jego niedobór

Na niedobór kwasu foliowego narażeni są głównie:

- palacze;
- osoby często spożywające alkohol;
- osoby pijące dużo kawy;
- kobiety w ciąży;
- kobiety stosujące antykoncepcję (hormonalną);
- osoby często korzystające z solarium;
- niemowlęta;
- dziewczynki  w okresie dojrzewania;
- u osób starszych niedobór może powodować dysfunkcje umysłu;
- osoby z niedoborem żelaza i witaminy C;
- osoby zażywające leki przeciwpadaczkowe;
- osoby z przewlekłymi dolegliwościami przewodu pokarmowego np. osoby z osłabionym wchłanianiem składników z przewodu pokarmowego (biegunka tropikalna);
- osoby żyjące w ciągłym stresie;
- osoby zażywające leki z kwasem acetylosalicylowym;

Gdzie (w żywności) znaleźć kwas foliowy?

Występowanie folianów wraz z witaminą C chroni je przed rozpadem. Poziom kwasu foliowego dość szybko zmniejsza się w warzywach - niszczy go światło, wysoka temperatura. Trudno jest dostarczyć wystarczającą ilość tej witaminy z dietą.
Ponadto:
Nasz organizm z pożywienia jest w stanie przyswoić max 50% ilości dostarczanego kwasu foliowego, natomiast z postaci syntetycznej (tabletki) praktycznie 100%.

Dobre naturalne źródła kwasu foliowego

szpinak, sałata, kapusta, brokuły, szparagi, kalafior, brukselka, groszek zielony, pomidory, groch, fasola, soczewica, natka pietruszki, soja, buraki, orzechy, słonecznik, drożdże, wątroba (kurza, wołowa), żółtko jaja, kasze, pomarańcze, banany, awokado i marchew.

Kwas foliowy w kosmetyce

Tak, tutaj również kwas foliowy występuje. Znajdziemy go w produktach przeciwstarzeniowych, zwłaszcza dla skóry skłonnej do występowania zmarszczek i narażonej na ekspozycję promieniowaniem UV. Są to głównie kremy, maseczki, w systemach typu Bio- DDS, w otoczce kolagenowej.
Kosmetyki z kwasem foliowym mają działanie regenerujące, ujędrniające, przeciwzmarszczkowe, głównie dla kobiet po 30 i 40 roku życia.