Cały świat składa się z milionów woni, które przenikają się wzajemnie tworząc niepowtarzalne kompozycje zapachowe. Zmysł powonienia odgrywa niezwykle ważną rolę w naszym życiu.

fot. Naomi King

"Pachnidło" Patrick Suskind

"Kto ma władzę nad zapachami, ten ma władzę nad sercami ludzi".

"Ludzie bowiem mogą zamykać oczy na wielkość, na grozę, na piękno, i mogą zamykać uszy na melodie oraz bałamutne słowa. Ale nie mogą uciec przed zapachem. Zapach bowiem jest bratem oddechu".

Ponadto zapach ma ogromną moc przywoływania wspomnień.

Kate Lord Brown " Perfumy są kluczem do naszych wspomnień".

Kompozycje zapachowe są stosowane w produkcji perfum, kremów, lotionów, balsamów oraz jako substancje wspomagające leczenie metodą aromaterapii.

Skąd się biorą kompozycje zapachowe? Do ich produkcji stosowane są olejki eteryczne.

OLEJKI ETERYCZNE

Olejki eteryczne są to substancje lotne o różnorodnym składzie chemicznym. Ich cechą charakterystyczną jest silny zapach.
W temperaturze pokojowej olejki mają konsystencję oleju, ale nie są tłuste.

Pod względem chemicznym olejki to węglowodory będące mieszaniną wieloskładnikowych związków mono-, seskwi- i diterpenowych, a także pochodnych alkoholi, aldechydów, ketonów, estrów, eterów i fenylopropanów. Dokładny skład olejków poznano dopiero po wprowadzeniu metod chromatografii gazowej.

Olejki eteryczne występują we wszystkich częściach roślin (kwiatach, owocach, łodygach, liściach, nasionach i korzeniach). Niektóre rośliny wytwarzają wytwarzają nawet kilka rodzajów olejków np. pomarańcza - jeden olejek zawiera w skórce, drugi w liściach, a trzeci w kwiatach.
Olejki rozpuszczają się w tłuszczach (np. olejach) i rozpuszczalnikach organicznych np. alkohol etylowy, ale nie są rozpuszczalne w wodzie (można je krótkotrwale zmieszać powstanie zawiesin, która po niedługim czasie rozdzieli się). Są nieodporne na promieniowanie UV, które powoduje rozkład olejków, dlatego też powinny być przechowywane w zaciemnionym miejscu w butelce z ciemnego (najlepiej brązowego) szkła.
Mogą mieć różne kolory: przeźroczysty lub lekko żółtawy (cytrynowy), zielonkawy (bergamotowy), czerwonawy (cynamonowy), niebieskawy (rumiankowy).

Przykłady olejków pozyskiwanych z różnych części roślin:
- z kwiatów - np. różany, ylangowy, jaśminowy, lawendowy, rozmarynowy;
- z owoców - np. jałowcowy, muszkatułowy;
- z nasion - np. koperkowy, fenkułowy;
- z liści - np. eukaliptusowy, geraniowy, z drzewa herbacianego;
- z korzeni - np. wetiwerowy, imbirowy;
- z kory - np. cynamonowy, mirtowy;
- z drewna - np. sandałowy, z drzewa różanego, cedrowy;

Metody otrzymywania olejków eterycznych

Olejki eteryczne uzyskiwane są następującymi metodami:
- wytłaczanie;

- destylacja z parą wodną;
- krystalizacja;
- sublimacja;

- ekstrakcja rozpuszczalnikami organicznymi (np. eterem lub alkoholem);

- ekstrakcja w gazach (np. dwutlenek węgla) ;
- chromatografia;
- przez tzw. nawanianie (enfleurage, ekstrakcja w olejach roślinnych);

W celu uszlachetnienia olejków stosuje się odterpenowanie, w wyniku czego powstaje nam pomada, następnie w wyniku wymycia alkoholem i zagęszczenia zamienia się ona w absolut, a z niego po ekstrakcji eterem naftowym powstaje konkret.

Otrzymywanie olejków z roślin jest bardzo kosztowne i stąd wynika ich cena. Np. aby otrzymać 1 kg olejku jaśminowego trzeba zerwać ręcznie, o świcie około 1000 kg kwiatów jaśminu; natomiast na 1 kg olejku różanego potrzeba 5000 kg płatków ze świeżo otwartych kwiatów.

Za rośliny olejkowe uznajemy te, w których zawartość olejku wynosi powyżej 0,1 %

Czym się kierować przy zakupie olejków eterycznych?

fot. Norio Nakayama

1) Kupując olejki zwracajmy uwagę czy są odpowiednio, oryginalnie zapakowane (zapieczętowane).

2) Właściwe opakowanie to szklana, szczelna buteleczka z ciemnego szkła (bursztynowego szkła) np. niebieska butelka nie chroni przed UV.

3) Optymalna temperatura ich przechowywania to 5- 15 stopni C.

4) Należy dokładnie przeczytać ulotkę - z czego jest pozyskiwany - tzn. nazwa łacińska i z jakiej części rośliny został pozyskany np. olejek z drzewa różanego (wysokie drzewo, rośnie w Brazylii) - główny składnik linalol, to nie to samo co olejek różany (z płatków róż), którego głównym składnikiem jest geraniol.

5) I ostatnia sprawa to sprawdzić na opakowaniu informacje dotyczące pozyskiwania (lepiej jeśli przez destylację niż ekstrakcję). Jeśli metodą ekstrakcji to sprawdzić w jakim rozpuszczalniku i jaka ilość (zawartość) jego pozostała.

6) Każdy olejek musi spełniać dane normy i mieć certyfikat.

Okres ważności większości olejków to 2 lata, poza olejkami cytrusowymi (szybciej się utleniają) - ich okres ważności to rok, natomiast olejki pozyskiwane z drewna np. sandałowy można przechowywać nawet 3-4 lata.

Ciekawostka.

Ludzki mózg jest w stanie wyczuć ponad 10000 zapachów.

Aromaterapia

fot. Honou

Aromaterapia jest dziedziną medycyny naturalnej (niekonwencjonalnej), w której stosuje się olejki eteryczne pochodzenia naturalnego do łagodzenia dolegliwości. Drogi wprowadzania olejków do organizmu: przez drogi oddechowe (wdychanie - inhalacje) lub skórę (masaż, kąpiel, kompresy).
Wywodzi się od dzieł arabskiego lekarza AWICENNY (lekarz naczelny w Bagdadzie - żył na przełomie X i XI w - opisał 800 leczniczych gatunków roślin). Termin aromaterapia stworzył (wprowadził) chemik francuski Rene Maurice Gattefosse (1937) .
Olejki mają różne działanie m.in. przeciwzapalne (składniki olejku tj. bisabolol, chamazulen), przeciwgrzybicze (z drzewa herbacianego, lawendowy, z czarnego pieprzu, goździkowy, melisowy, paczulowy i tymiankowy), przeciwbakteryjne (np. z drzewa herbacianego, tymiankowy, goździkowy, majerankowy, geraniowy, pieprzowy i z gałki muszkatułowej), przeciwwirusowe (np. pieprzowy, kardamonowy, goździkowy, lawendowy, cytrynowy i z drzewa herbacianego), są przeciwutleniaczami (olejek z kosodrzewiny, tymiankowy, goździkowy i z gałki muszkatułowej), poprawiają ukrwienie skóry (np. rozmarynowy). Działają również tonizująco, odświeżająco, ujędrniająco oraz przeciwzapalnie.

Aromaterapia pomaga ludziom poczuć się lepiej, zwiększa temperament, pomaga się odprężyć i w efekcie zwiększa pewność siebie.

Najważniejsze zasady stosowania aromaterapii

fot. dMap Travel Guide

Stosując aromaterapię należy przestrzegać następujących zasad:
- przygotowując mieszankę, nie należy stosować więcej niż 5 różnych olejków;

- nie stosować dawek większych niż te wskazane: np. 5-10 kropli do kominka aromaterapeutycznego, 10-15 kropli do kąpieli w wannie, 15-30 kropli do 50 ml oleju do masażu (przy skórze suchej i normalnej- olej z: kiełków pszenicy, awokado, orzechów laskowych, natomiast przy cerze tłustej poleca się olej z migdałów, nasion winogron);

- nie stosować nierozcieńczonych olejków bezpośrednio na skórę;

- nie łączyć kąpieli aromaterapeutycznych z myciem ciała w płynach pianotwórczych;

- przed pierwszym zastosowaniem wykonać test uczuleniowy ( olejki które uczulają dość często np. sosnowy, cytrusowy, eukaliptusowy, geraniowy);

- zawsze trzeba pamiętać o ogólnych przeciwwskazaniach;

- olejki, których używamy powinny być wysokiej jakości;
- olejki stosować uważnie (brać pod uwagę od jakiego wieku u dzieci dany olejek można stosować);
- w ciąży nie każdy olejek można stosować (należy zapoznać się dokładnie czy dany olejek może być stosowany w ciąży czy też nie, a najlepiej skonsultować się z lekarzem);

Niektóre olejki są tak lotne, że muszą być użyte w połączeniu z fiksatorami (utrwalaczami aromatu). Do fiksatorów należą: ambra, piżmo, cybet, olejek kus- kus i irysowy.

Co decyduje o zapachu i właściwościach leczniczych olejku?

Decydują o tym związki dominujące w mieszaninie.
Np. charakterystycznym składnikiem olejku o zapachu "różanym" jest geraniol,
Zapach cytrynowy - mieszanina terpenów zawierających cytral, cytronellol oraz limonen. Olejki o charakterystycznym zapachu cytryny pozyskuje się również z roślin, które do cytrusów nie należą np. z melisy (melisowy), z eukaliptusa (eukaliptusowy citriodora).
Zapach fiołków zapewnia iron (keton), jest on bardzo drogi więc zastępuje się go sztucznie otrzymanym jononem (po rozcieńczeniu pachnie świeżymi fiołkami).
O zapachu jaśminu decyduje octan benzylu (ten produkuje się syntetycznie ze wg na koszty). Naturalny olejek jaśminowy zawiera również farnezol (wykorzystywany w dezodorantach bakteriostatyczny, lekko pachnący alkohol) oraz bardzo małe ilości indolu (o nieprzyjemnym zapachu odchodów- po rozcieńczeniu ma przyjemny kwiatowy zapach).

Olejek miętowy (kolor lekko zielony) zapach, właściwości, antyseptyczne, chłodzące i odświeżające zawdzięcza mentolowi.
Olejki których wiodącym składnikiem jest eugenol (właściwości dezynfekujące) mają zapach "goździkowy".
Olejek cynamonowy jest otrzymywany z kory czerwonego cynamonu, zapach zawdzięcza aldehydowi cynamonowemu.
Olejki zawierające anetol mają zapach anyżkowy, olejek cedrowy zawdzięcza zapach cedrolowi, sandałowy - santatolowi.
Nazwa olejku w (zawdzięcza zapach): eukaliptusowy (eukaliptol), kamforowy (kamfora), kminkowy (karwon), sasafrasowy (safrol), tymiankowy (tymol), zapach gorzkich migdałów (aldehyd benzoesowy), zapach piżma (farnezol).

Jaki olejek na daną przypadłość?

Oto kilka przykładów:

- olejki najmocniej uspokajające - neroli, petigrain, pomarańcza gorzka;

- zmniejszenie napięcia przedmiesiączkowego (PMS) oraz podczas menopauzy - neroli i cytrynowy;

- otyłość- grejpfrutowy;

- nałogi- grejpfrutowy;

- reumatyzm - limeta i cytryna;

- bóle mięśni - limeta i grejpfrut;

W kolejnych postach napiszę jakie olejki są zalecane w poszczególnych problemach skórnych oraz postaram się przybliżyć dokładniej działanie niektórych olejków.

Opis strony

Belka Mega Flavon