Gruczoły potowe - budowa i rola
Ich główną rolą jest wydzielanie potu i udział w procesach termoregulacji. Ponadto gruczoły te biorą też udział w oczyszczaniu organizmu (z niektórych metabolitów i składników np. mocznika, leków, witamin, jonów sodu czy potasu). Można powiedzieć, że biorą również udział w procesie komunikacji (chemicznej) na tle seksualnym (feromony).
Gruczoły potowe są gruczołami cewkowymi. Wyróżniamy 2 rodzaje gruczołów potowych: gruczoły ekrynowe (wydzielają substancję - pot bez zniszczenia komórek gruczołowych) oraz gruczoły apokrynowe ( w trakcie czynności wydzielniczych wydalają także część komórki).
Gruczoły potowe ekrynowe
Rozwijają się już w 4 lub 5 miesiącu życia płodowego. Gruczoły tego rodzaju są czynne od urodzenia. Na powierzchni całego ciała jest ich około 2 milionów (ich liczba jest niezmienna od urodzenia aż do śmierci) - najwięcej na wewnętrznych powierzchniach dłoni i na podeszwach, a także na obszarze przedniej i tylnej rynny potowej (przednia rynna przebiega na tułowiu między piersiami, natomiast tylna pomiędzy łopatkami). Nie występują na wargach, wargach sromowych, łechtaczce, żołędzi prącia i w łożysku paznokcia.
Są cewkowatymi uwypukleniami naskórka wgłąb skóry właściwej. Część wydzielnicza znajdują się głęboko w skórze właściwej, a ich przewód wyprowadzający (skręcony - wyglądem przypomina korkociąg) ma ujście na powierzchni skóry.
Gruczoły ekrynowe (zaliczane go gruczołów merokrynowych) są gruczołami małymi (widoczne gołym okiem jako pory na powierzchni skóry) - wydzielają pot bez zniszczenia komórek gruczołowych.
Gruczoły te odgrywają ważną rolę w regulacji cieplnej (wydzielany pot ochładza powierzchnię skóry, a pośrednio krew - pozwala na utrzymanie stałej temperatury organizmu)
Pot. Od czego zależy skład potu? Co nasila jego wydzielanie?
Zazwyczaj człowiek wydziela około 0,5- 1 l potu dziennie.
Pot ma lekko kwaśne pH i wspólnie z wydzieliną gruczołów łojowych (sebum) tworzy płaszcz tłuszczowy (PTS) na powierzchni skóry. Kwaśne pH hamuje namnażanie bakterii i grzybów.
Skład chemiczny potu zależy od wielu czynników, głównie warunków klimatycznych, spożywanego pokarmu, czynników hormonalnych, występowania chorób (ogólnoustrojowych i skórnych), stosowanych leków czy używek.
Można powiedzieć, że pot jest rozcieńczonym roztworem soli mineralnych (związków sodu, potasu, magnezu, wapnia), ale główny składnik to woda (nawet 99%), zawiera także mocznik, kwas mlekowy, lipidy i węglowodany. W niewielkim stopniu z potem wydzielane są też w niewielkim stopniu inne substancje w nim rozpuszczone np. narkotyki.
Świeży pot jest wodnym roztworem soli mineralnych z niewielką domieszką składników organicznych. Jest praktycznie bezwonny, przeźroczysty, bezbarwny i nie stanowi pożywki dla bakterii.
Na ilość wydzielanego potu mają wpływ: wysoką temperatura, duży wysiłek fizyczny, choroby, a także układ nerwowy (bodźce działające na nerwy obwodowe mogą nasilić lub zahamować czynność gruczołów na danym obszarze). Poza tym bodźce emocjonalne (emocje, stres) nasilają wydzielanie potu (pobudzając ośrodkowy układ nerwowy - włókna cholinergiczne, który wpływa na czynność gruczołów potowych).
Pocenie emocjonalne - duża ilość wydzielanego potu na wewnętrznej stronie dłoni, podeszwie stóp, czoło i pachy;
Pocenie spowodowane wysoką temperaturą (termoregulacja) - cała powierzchnia skóry, ale najbardziej poci się tułów, głowa i szyja.
Pocenie spowodowane przez niektóre pokarmy i napoje - pocenie skóry nad wargą górną, nos, okolica nosowo- wargowa.
Gruczoły potowe apokrynowe
Gruczoły te występują w dołach pachowych, okolicach narządów płciowych, wokół brodawek sutkowych, na powiekach (gruczoły Molla natłuszczają skórę powiek) i w kanałach usznych (gruczoły woszczynowe odpowiadają za produkcję woskowiny). Istnieją w skórze od urodzenia (jest ich około 100 tys - ilość uzależniona od rasy i płci, tzn. więcej u kobiet, mniej gruczołów tego typu u Azjatów), ale ich aktywność rozpoczyna się dopiero w okresie dojrzewania. Podczas wydzielania potu ich komórki zostają częściowo zniszczone i wydalone na zewnątrz. Gruczoły te nie biorą udziału w procesie termoregulacji.
Gruczoły te są większe od gruczołów ekrynowych. Na ogół towarzyszą one mieszkom włosowym, ich przewód wyprowadzający uchodzi do mieszka włosowego (powyżej ujścia gruczołu łojowego), rzadziej ma ujście bezpośrednio na powierzchnię skóry.
Skład chemiczny potu apokrynowego: woda, sole mineralne, lipidy, węglowodany, cukry, sterole i więcej białek i dlatego stanowi świetną pożywkę dla bakterii znajdujące się na powierzchni skóry (to właśnie rozkładanie potu przez bakterie powoduje powstanie związków zapachowych - ich rodzaj zależy głównie od składu potu czy aktywności bakterii - to właśnie gwarantuje nam specyficzny i niepowtarzalny dla każdego człowieka zapach).
Gruczoły apokrynowe wydzielają substancje odpowiedzialne za indywidualny zapach (prawdopodobnie występują w nim składniki zaliczane do tzw. feromonów, wpływające pozytywnie lub negatywnie na zachowania seksualne). Aktywność gruczołów apokrynowych może być nasilona na skutek różnych bodźców hormonalnych i emocjonalnych - jest regulowana przez włókna adrenergiczne.
Najczęstsze choroby gruczołów potowych
Potówki
Potówki powstają na skutek wzmożonego pocenia z jednoczesnym zamknięciem przewodu gruczołu potowego. Pęcherzyki pękają samoistnie (są nietrwałe), powodują delikatne, powierzchowne otrębiaste złuszczanie. Często występuje u dzieci.Nadmierna potliwość (hyperhydrosis)
Za nadmierną potliwość odpowiadają gruczoły reagujące na bodźce emocjonalne (stres, strachy, ból) i smakowe. Źródłem choroby mogą być problemy endokrynologiczne (np. nadczynność tarczycy), zażywanie niektórych leków (np. kwas salicylowy lub kortykosteroidy), zaburzenia pochodzenia nerwowego, noszenie ciasnych butów czy nieprzewiewnej odzieży.W jaki sposób można sobie radzić z nadmierną potliwością (leczenie)?
Najpopularniejszymi sposobami są: stosowanie antyperspirantów, jonoforeza (zabieg wykonuje się 2-3 razy w tygodniu, trwa ok 30 minut, poprawa po min 10 zabiegach- najczęściej wykonuje się serię 20-30 zabiegów), botoks (ostrzykiwanie wewnętrznej strony dłoni czy podeszwy stóp toksyną botulinową). Można stosować także doustne leki cholinergiczne. Aż po drastyczną metodę - chirurgiczne usunięcie skóry w okolicy pach.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz