NASKÓREK
Naskórek to wielowarstwowy nabłonek, który ciągle ulega odnawianiu i keratynizacji oraz uczestniczy w powstawaniu tzw. przydatków skóry (czyli paznokci, gruczołów potowych czy też aparatu włosowo- łojowego). Naskórek składa się głownie z keratynocytów, a jego grubość waha się od 0,4 do 1,5 mm (w zależności od okolicy ciała). Poza keratynocytami znajdują się też inne komórki m.in. melanocyty (wytwarzające melaninę), komórki Langerhansa (komórki układu immunologicznego skóry) oraz oraz komórki Merkla. Okresowo (w pewnych patologicznych sytuacjach) mogą pojawić się w skórze także limfocyty T (tworzą wtedy wraz z komórkami Langerhansa układ immunologiczny skóry). Naskórek składa się z pięciu warstw: warstwa podstawna, warstwa kolczysta, warstwa ziarnista, warstwa jasna i warstwa rogowa. Ze względu na fakt, iż naskórek ciągle się złuszcza, to dolna warstwa tworzy nowe komórki, które przechodzą przez kolejne warstwy, aby ostatecznie w warstwie rogowej w postaci zrogowaciałych komórek oderwać się od powierzchni. Naskórek oddzielony jest od skóry błoną podstawną. Proces od podziału komórek do ich złuszczenia trwa około 28 dni (14 dni trwa przejście z warstwy podstwanej do warstwy rogowej, pozostałe 14 dni zajmuje komórkom przejście przez warstwę rogową do chwili złuszczenia).
Warstwa podstawna (stratum basale)
Warstwa podstawna, inaczej nazywana warstwą rozrodczą, zbudowana jest z jednego szeregu walcowatych komórek ściśle do siebie przylegających o jądrach silnie zasadochłonnych, które leżą bezpośrednio na błonie podstawnej. Komórki warstwy podstawnej wykazują aktywność mitotyczną, ale nie wszystkie komórki są zdolne do podziału (komórki macierzyste stanowią ok 5-10% populacji komórek warstwy rozrodczej, stanowią one niejako rezerwę komórek naskórka, bardzo powoli się dzielą i dają początek komórkom przejściowo namnażającym się, które stanowią około 50%, a pozostałe 40% to komórki postmitotyczne. W obrębie tej warstwy występują prekursory keratyn (cytokeratyny i tonofibryle). W tej warstwie znajdują się także melanocyty, komórki Langerhansa i komórki Merkela.
Komórki warstwy podstawnej:
- keratynocyty - stanowią około 90% komórek naskórka i są pochodzenia ektodermalnego. Wszystkie keratynocyty zawierają w sobie keratyny (filamenty pośrednie) i tworzą ze sobą połączenia - desmosomy (uwypuklenia błony komórkowej) lub za pośrednictwem półdesmosomów łączą się z błoną podstawną. Występuje około 30 rodzajów keratyn (20 w naskórku, 10 dla włosów). Keratynizacja jest procesem zachodzącym w miarę przesuwania się komórek do zewnętrznych warstw naskórka, który jest regulowany genetycznie.Etapem końcowym różnicowania keratynocytów jest powstanie korneocytu - komórka martwa.- melanocyty - komórki barwnikowe, tworzą barwnik skóry melaninę. Melanina występuje w różnych kolorach: czarny, czerwony, żółty lub brązowy (w różnych typach skóry przeważają różne odcienie). Melanocyty znajdują się także w mieszku włosowym. Melanocyty mają długie wypustki, które sięgają górnych warstw naskórka i to właśnie przez nie przekazują melaninę do keratynocytów. Jeden melanocyt zaopatruje około 36 keratynocytów. Zadaniem melaniny jest ochrona skóry i organizmu przed skutkami promieniowania UV.
- komórki Langerhansa - komórki te odgrywają ważną rolę w mechanizmie późnej nadwrażliwości. Stanowią główny element tkanki limfatycznej związanej ze skórą (SALT). Ich ilość i aktywność może ulec obniżeniu (zmniejszeniu) na skutek promieniowania UV i rentgenowskiego - stanowi to poważne zagrożenie, ponieważ może prowadzić do zaburzenia mechanizmów nadzoru immunologicznego, a w konsekwencji sprzyjać rozwojowi nowotworów skóry.
- komórki Merkela - są szczególnym typem keratynocytów wykazującym czynność neuroendokrynną.
Warstwa kolczysta (stratum spinosum)
Warstwa kolczysta składa się z kilku rzędów (do 12) wielobocznych komórek, które ulegają spłaszczeniu przy przechodzeniu w kierunku powierzchni naskórka. Komórki nie przylegają już tak ściśle do siebie jak w warstwie podstawnej, oddzielone są od siebie przestrzeniami wypełnionymi desmogleiną (substancją mukopolisacharydowo- białkową). Desmogleina cementuje wypuklenia komórkowe odpowiadające dermosomom. Komórki warstwy kolczystej zachowują pełną żywotność pomimo braku możliwości podziału mitotycznego.
Warstwa podstawna i kolczysta są określane mianem warstwy Malpighiego - stanowią one żywy, czynny metabolicznie naskórek.
Warstwa ziarnista (stratum granulosum)
Warstwa ziarnista składa się z kilku szeregów wrzecionowatych komórek o spłaszczonych jądrach, które wypełnione są ziarnami keratohialiny (produktu pośredniego w procesie wytwarzania keratyny). W zależności od okolicy ciała i grubości naskórka, może składać się z jednego szeregu komórek (cienki naskórek) lub nawet 4 szeregów (w grubym naskórku).
Warstwa jasna (startum lucidum)
Warstwa jasna to tzw. strefa pośrednia - wąska warstwa położona pomiędzy warstwą ziarnistą, a warstwą rogową. Warstwa ta jest bezpostaciowa, zbudowana jest z eleidyny (homogenna substancja białkowa). Czasami warstwa ta jest pomijana - ja ją wymieniam ponieważ ma ona istotne znaczenie w zaburzeniach rogowacenia. Warstwa ta jest szczególnie wyraźna w grubym naskórku (np. dłoni czy podeszw).
Przekształcenie keratynocytów w korneocyty - zmiany te polegają na utracie jądra komórkowego i zawartości cytoplazy z wyjątkiem filamentów keratynowych i macierzy filagrynowej. Zmiany w jądrze komórkowym mają charakter apoptozy. W czasie przejścia komórek z warstwy ziarnistej do rogowej tracą one około 50-80 % suchej masy.
Warstwa rogowa (stratum corneum)
Warstwa rogowa zbudowana jest z dużej liczby martwych i zrogowaciałych komórek (wyglądają jak płaskie łuski). Wszystkie komórki warstwy rogowej wypełnione są białkiem - keratyną. Pełni ona bardzo ważną funkcję ochronną przed urazami mechanicznymi i chemicznymi. Warstwa złuszczających się komórek jest najbardziej powierzchowną warstwą - tutaj zachodzi ciągłe oddzielanie się jednych komórek od sąsiednich. Korneocyty dolnej części warstwy rogowej są grubsze i przylegają do siebie za pomocą zmodyfikowanych desmosomów.
PTS - płaszcz tłuszczowy skóry
Na powierzchni warstwy rogowej znajduje się płaszcz lipidowy, który jest mieszaniną łoju (wydzielanego przez gruczoły łojowe) oraz lipidów pochodzących z komórek naskórka. PTS zawiera głównie: woski, tłuszcze kwasy tłuszczowe i węglowodory. Stężenie lipidów w warstwie rogowej są następujące: 45% ceramidy, 25% cholesterol, 15% kwasy tłuszczowe oraz wolna sfingozyna, siarczan cholesterolu, estry cholesterolu, trójglicerydy. Grubość płaszcza tłuszczowego jest zmienna w różnych okresach życia (w dużej mierze zależy od wydzielania gruczołów łojowych). PTS reguluje procesy wchłaniania i przenikania do skóry składników rozpuszczalnych w tłuszczach oraz ma ważną rolę w procesie utrzymania prawidłowego nawodnienia warstwy rogowej. Z cieniutką warstwą potu tworzy płaszcz hydrolipidowy. Okres całkowitego odtłuszczenia skóry trwa około 10 do 20 minut. Na odbudowę PTS skóra potrzebuje około godziny.
NMF (naturalny czynnik nawilżający)
Natural moisturizing factor - czynnik ten jest odpowiedzialny za utrzymanie elastyczności warstwy rogowej. W jego skład wchodzą głównie aminokwasy pochodzące z enzymatycznego rozkładu filagryny oraz ich pochodne, sole kwasu piroglutaminowego, kwasu mlekowego oraz mocznik. Najwięcej NMF znajduje się w komórkach leżących w środkowej warstwie rogowe j- komórki te mają największą zdolność do wiązania wody (większą niż te leżące głębiej). Prawidłowe uwodnienie warstwy rogowej naskórka wynosi około 10-12%. Obniżenie uwodnienia poniżej 10% powoduje, że skóra staje się szorstka, zaczyna się łuszczyć, zmniejsza się jej elastyczność oraz obniża się odporność na czynniki zewnętrzne.
SKÓRA WŁAŚCIWA
Pod naskórkiem znajduje się skóra właściwa (corium). Granica skórno- naskórkowa ma falisty przebieg. Naskórek łączy się ze skórą za pomocą błony podstawnej zbudowanej z białek i proteoglikanów produkowanych zarówno przez komórki naskórka jak i skóry właściwej. Skóra właściwa jest przymocowana do błony podstawnej przy pomocy włókien kolagenowych - kolagen typu VII - mocujących naskórek do skóry. Naskórek wnika wgłąb skóry właściwej w postaci sopli, a wyniosłości skóry powstałe pomiędzy soplami nazywa się brodawkami. Skóra właściwa w zależności od okolicy ciała osiąga grubość 0,3-2,4 mm. Pod błoną podstawną znajdują się liczne włosowate naczynia krwionośne i limfatyczne zaopatrujące naskórek w składniki odżywcze i odprowadzające szkodliwe substancje. W tkance łącznej skóry występują włókna kolagenu typu I i III, natomiast w błonach podstawnych naczyń oraz błonie podstawnej naskórka kolagen typu IV i laminina. Kolagen jest białkiem budulcowym skóry właściwej, jest nierozciągliwy ale cechuje go pewna giętkość. Sieć kolagenowa zużywa się i regeneruje bardzo powoli. Ważny składnikiem skóry właściwej są włókna sprężyste zawierające elastynę. To właśnie one nadają skórze elastyczność i sprężystość. Elastyna także jest białkiem budulcowym skóry, jest bardzo elastyczna i rozciągliwa. Włókna elastyczne oplatają w skórze włókna kolagenowe i w ten sposób nadają jej sprężystość i rozciągliwość. Skóra właściwa składa się z dwóch warstw: zewnętrznej warstwy brodawkowej i wewnętrznej warstwy siateczkowej.
Warstwa brodawkowa
Warstwa brodawkowata graniczy z naskórkiem. Zbudowana jest z : włókien kolagenowych i sprężystych, pętli naczyniowych i ciałek dotykowych. Włókna tkanki łącznej są w tej warstwie splecione luźno, a miejsce miedzy nimi wypełniają właśnie naczynia włosowate, limfatyczne i zakończenia nerwowe. Warstwa ta zapewnia skórze rozciągliwość. Jej zadaniem jest zaopatrywanie naskórka w składniki odżywcze i odprowadzanie produktów metabolizmu oraz przekazywanie bodźców.
Warstwa siateczkowa
Warstwa siateczkowa jest zbudowana z grubych włókien kolagenowych, włókien nerwowych i naczyń włosowatych, znajdują się w niej także gruczoły potowe i łojowe i mieszki włosowe oraz żelopodobna substancja wypełniająca (wiązanie wody). Zapewnia skórze wytrzymałość i odporność na np. uderzenia, ucisk, pchnięcia.
Komórki skóry właściwej:
- fibroblasty - komórki łącznotkankowe, wytwarzają kolagen i elastynę- histiocyty - są to tzw. wędrujące komórki tkanki łącznej, które mogą pochłaniać ciała obce (fagocytują je).
- komórki tuczne - wytwarzają histaminę i inne mediatory odkładane w komórkach tucznych. Uwalniane są one przy różnych reakcjach zapalnych (histamina rozszerza naczynia krwionośne i powoduj świąd);
- limfocyty - w warunkach prawidłowych występują w małej liczbie i stanowią podstawę układu immunologicznego skóry
- komórki i zakończenia nerwowe (gęsta sieć)- odbiera bodźce z zewnątrz: dotyk, temperaturę, ból np. zakończenia upostaciowione Meissnera oraz zakończenia upostaciowione Vatera- Paciniego.
Woda w połączeniu ze specjalnymi substancjami stanowi około 60% skóry właściwej. Najważniejszą z nich jest kwas hialuronowy (mukopolisacharyd), który wiąże wodę w ilościach wielokrotnie przekraczających jego masę. Ta zdolność wiązania wody umożliwia wypełnienie i napięcie sieci kolagenowej. Zdolność wiązania wody słabnie wraz z wiekiem, a to właśnie zawartość płynów jest w dużej mierze odpowiedzialna za jej prawidłowe napięcie.
Skóra zaopatrywana jest w tlen i składniki odżywcze przez dwie sieci naczyń krwionośnych: głęboka sieć naczyń znajduje się na granicy skóry właściwej i tkanki podskórnej, natomiast sieć powierzchniowa umiejscowiona jest w warstwie brodawkowej skóry właściwej. Obydwa systemy łączą się przy pomocy pionowych naczyń łącznych. Tętnice zaopatrują skórę w tlen i składniki odżywcze, żyły oraz naczynia limfatyczne odprowadzają produkty przemiany materii.
TKANKA PODSKÓRNA
W tkance podskórnej (subcutis) znajduje się prawie cały tłuszcz skórny. Tkankę podskórną tworzy luźna tkanka łączna zawierająca sieć naczyń kolagenowych, które tworzą komory wypełnione tkanką tłuszczową (zraziki tłuszczowe złożone z komórek tłuszczowych). W przestrzeniach międzyzrazikowych znajdują się również naczynia krwionośne i włókna nerwowe oraz części wydzielnicze gruczołów potowych . Do jej górnej części przylega skóra właściwa - nie widać jednak widocznego rozgraniczenia. Tkanka podskórna ma za zadanie chronić przed uciskiem czy uderzeniem głębiej położone narządy oraz umożliwia przesuwanie się skóry. Jej grubość ma ścisły związek z odżywianiem, ale mają na to wpływ również czynniki genetyczne, hormony oraz przemiana materii.
BŁONY ŚLUZOWE
W otoczeniu naturalnych otworów skóra przechodzi w błony śluzowe. Ich budowa jest praktycznie identyczna, jednak zamiast naskórka mają one wielowarstwowy nabłonek płaski, który jest zbudowany z dwóch warstw: podstawnej i kolczystej (warstwa komórek żywych).
Gruczoły potowe i łojowe, włosy i paznokcie zostaną omówione w osobnych wpisach.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz