Odporność nieswoista (wrodzona), naturalna.

Na odporność organizmu składa się wiele mechanizmów wśród nich warto dokładniej przyjrzeć się odporności wrodzonej i odporności nabytej. Należy pamiętać, że obydwa te rodzaje odporności współpracują ze sobą i wzajemnie się uzupełniają. Nie wystarczająca ochroną przed chorobami jest sama odporność wrodzona czy nabyta - obydwie muszą działać sprawnie i skutecznie ze sobą współgrać.

Rola odporności nieswoistej

Rola odporności wrodzonej polega na:
- niedopuszczeniu do wniknięcia patogenu do organizmu;
jeśli to się nie uda i patogen wniknie do ustroju to:
- zadaniem odporności nieswoistej (komórek żernych) jest natychmiastowe unieszkodliwienie i zlikwidowanie patogenu, zanim zdąży poczynić w organizmie szkody.

Odporność wrodzona (nieswoista)

Odporność nieswoista jest odpornością wrodzoną (występuje od chwili narodzin), uwarunkowaną genetycznie. Jest niezależna od wcześniejszej ekspozycji na dany patogen - ujawnia się w pierwszej chwili zetknięcia się z nim. Jest to odporność bezwzględna, którą trudno przełamać nawet duża ilością drobnoustrojów. Cechuje ją brak swoistości rozpoznawania antygenu i pamięci o nim. Odporność ta nie zmienia się przy powtórnych ekspozycjach na dany patogen. Mechanizm obrony nieswoistej nie jest co prawda zbyt precyzyjny, ale jego główną zaletą jest szybkość reakcji, dlatego też stanowi pierwszą linię obrony organizmu. Ten typ odporności związany jest z obecnością wielu barier, począwszy od mechanicznej, przez fizjologiczną, chemiczną, biologiczną, aż po immunologiczną. Zarówno w płynach ustrojowych jak i w narządach znajdują się komórki żerne (fagocytujące), które w niespecyficzny sposób niszczą drobnoustroje na drodze fagocytozy. Na odporność naturalną (nieswoistą) składa się także aktywność pewnych układów enzymatycznych np. tzw. układ dopełniacza (są to białka występujące w osoczu które uczestniczą w reakcjach obronnych ustroju), który funkcjonuje również w odporności swoistej.

Odporność nieswoista czynna i bierna

Odporność nieswoista bierna - to m.in. bariera mechaniczna czyli skóra (niskie pH) i błony śluzowe (układu oddechowego, pokarmowego czy moczowo- płciowego). Do tej grupy zalicza się także barierę chemiczną czyli obecność pewnych substancji niszczących drobnoustroje w sposób nieswoisty np. lizozym (białko zawarte w łzach), kwas solny w żołądku, kwas mlekowy w pochwie, substancje zawarte w pocie czy laktoferynę w mleku (podczas laktacji także w ślinie, łzach i siarze) oraz interferon we krwi.

Odporność nieswoista czynna - do tego typu odporności zalicza się barierę fizjologiczną m.in. kichanie, kaszel, wymioty biegunkę - czyli oczyszczenie z patogenów dróg oddechowych i pokarmowych, a także podwyższoną temperaturę ciała (zarazki tego nie lubią) i przyspieszoną przemianę materii. Podstawowym mechanizmem odporności nieswoistej czynnej jest oczywiście fagocytoza oparta na działaniu komórek żernych.

Komórki żerne (fagocytujące) zaliczane są do grupy leukocytów i są to: makrofagi, monocyty i neutrofile.

Przebieg fagocytozy

Komórki żerne wiążą mikroorganizmy, internalizują i zabijają wykorzystując nieswoisty system rozpoznawania, który pozwala im wiązać różnorodne produkty bakteryjne. Komórki fagocytujące są mediatorami wrodzonej odpowiedzi immunologicznej.
Proces fagocytozy przebiega w następujący sposób: najpierw nibynóżki komórki żernej obejmują patogen i w ten sposób powstaje fagosom, następnie fagosom łączy się z lizosomem który trawi patogen, na końcu zaś produkty trawienia są usuwane lub przyswajane przez komórkę.

Na koniec dla usystematyzowania - mechanizmy, które uczestniczą w odporności nieswoistej:

- skóra, która ma zwartą strukturę stanowi świetną barierę mechaniczną plus kwaśny odczyn potu są wręcz zabójcze dla bakterii. Niebezpieczeństwo pojawia się w momencie przerwania ciągłości skóry np. zranienia, rozcięcia, rany - wtedy pojawiają się wrota zakażenia (droga, którą mogą wniknąć przez uszkodzoną skórę np. bakterie).

- co prawda nasze błony śluzowe są mniej odporne niż skóra, ale zostały wyposażone w enzym o nazwie lizozym. Jest on białkiem znajdującym się w łzach, ślinie i na powierzchni śluzówek. Na czym polega jego fenomen? Rozkłada on ściany komórkowe większości bakterii (uszkadza je), natomiast na patogeny, które chcą wniknąć drogą pokarmową, czeka kwas solny w żołądku;

- zarówno pod powierzchnią skóry jak i błon śluzowych zgromadzone są spore ilości leukocytów głównie makrofagów i neutrofili, które po wniknięciu drobnoustroju mają go zniszczyć (ma miejsce opisany powyżej przebieg fagocytozy).

- jeśli chodzi o infekcje wirusowe, to komórki zainfekowane wirusem wydzielają interferon, który przenika do sąsiadujących komórek (zdrowych, jeszcze nie zainfekowanych) i w razie ataku na zdrowe komórki blokuje jego namnażanie. Interferon jest białkiem, które indukuje stan odporności antywirusowej nie zakażonych komórek tkankowych.