Odporność swoista (nabyta).

Jeśli patogenom uda się wniknąć do ustroju, a pierwsza linia obrony czyli makrofagi i neutrofile zawiodą (fagocytoza nie okaże się wystarczająco skuteczna), to musi wtedy zostać włączona druga linia obrony, która skierowana jest już przeciwko konkretnemu czynnikowi chorobotwórczemu. Nasz system odpornościowy potrafi świetnie rozróżnić własne antygeny od obcych i oczywiście działając prawidłowo reaguje tylko na te obce antygeny (jeśli reaguje na swoje mamy do czynienia z chorobami autoimmunologicznymi).

Odporność nabyta (swoista)

Odporność nabyta jest wysoce swoista dla danego patogenu, pamięta czynnik zakaźny. Dwie główne cechy, które charakteryzują ten rodzaj odporności to "swoistość" i "pamięć". Układ odpornościowy odpowiada więc efektywnie na drugie i każde kolejne zetknięcie się z wirusem. Komórki które działają w tym typie odporności to limfocyty T, limfocyty B oraz przeciwciała. Limfocyty zaliczane są do leukocytów, działają selektywnie rozpoznając specyficzny dla danego patogenu antygen (substancja znajdująca się na powierzchni patogenu, najczęściej białko ale niekoniecznie). Potrafią on rozpoznać patogen zarówno na zewnątrz jak i wewnątrz komórek gospodarza (płyny tkankowe, krew).

Aby zadziałała odporność nabyta konieczny jest wcześniejszy kontakt z patogen i wytworzenie pamięci immunologicznej o nim. Odporność ta powstaje w ciągu całego życia. Jest ona cechą typowo osobniczą, uzyskaną w czasie życia płodowego (od 3 miesiąca - maksimum przeciwciał od matki przed porodem) lub po urodzeniu.

Odporność swoista (nabyta) rodzaje:

Odporność swoista bierna - jest to szybka reakcja odpornościowa (dostarczenie do organizmu gotowych przeciwciał przeciwko danemu antygenowi). Jest to reakcja szybka, ale przeciwciała szybko ulegają wyczerpaniu i odporność zostaje utracona. Odporność tę można nabyć w sposób naturalny bądź sztuczny:

- odporność swoista bierna naturalna - nabywanie przeciwciał od matki - przeciwciała matki przechodzą do płodu przez łożysko, a po urodzeniu są drogą pokarmową przekazywane wraz z mlekiem noworodkowi (błona jelit jest przepuszczalna dla przeciwciał).

- odporność swoista bierna sztuczna - polega na wprowadzeniu do organizmu surowicy wytworzonej przez innego osobnika np. surowica przeciwtężcowa. Tego typu odporność jest krótkotrwała, ponieważ podane przeciwciała jako obce białka są dosyć szybko usuwane z organizmu.

Odporność swoista czynna - polega na pobudzeniu organizmu do samodzielnej produkcji przeciwciał. Sposób ten jest co prawda powolny, ale nabyta w ten sposób odporność dzięki komórkom pamięci trwa latami, a w niektórych przypadkach np. odra całe życie. Ten rodzaj odporności także możemy nabyć zarówno w sposób naturalny jak i sztuczny:

- odporność swoista czynna naturalna - odporność ta powstaje po przechorowaniu czyli po przebyciu choroby zakaźnej lub też na skutek częstych zakażeń bezobjawowych. Ten rodzaj odporności zaczyna powstawać (i powstaje) od chwili zakażenia, aż do wyzdrowienia i charakteryzuje się dużą trwałością. Przejście niektórych chorób pozostawia odporność na całe życie np. ospa, odra, płonica.

- odporność swoista czynna sztuczna - uzyskujemy ją na skutek podania szczepionki, która ma na celu wywołanie odpowiedzi immunologicznej. W szczepionce mogą znajdować się m.in. zarazki zabite, zarazki żywe o niskiej zjadliwości, metabolity bakterii lub też drobnoustroje samego chorego (czyli autoszczepionka).

Typy odpowiedzi immunologicznej (odporności nabytej):

Odporność humoralna -  skierowana przeciwko konkretnym antygenom. Limfocyty B wytwarzają przeciwciała, których zadaniem jest zniszczenie patogenu. Jest to odporność typu wczesnego (zależna od przeciwciał).
Limfocyty B zwalczają patogeny wewnątrzkomórkowe oraz ich produkty poprzez wytwarzanie przeciwciał (najpierw limfocyty rosną, potem intensywnie się dzielą dając potomstwo klonów z recepturą na właściwe przeciwciało), które to swoiście rozpoznają i wiążą cząsteczkę docelowa, zwaną antygenem. Antygenem może znajdować się na powierzchni patogenu lub też być wytwarzaną przez niego toksyną. Przeciwciała wyprodukowane przez limfocyty B wiążą się z patogenami i pomagają w rozpoznaniu ich przez fagocyty. Część potomnych limfocytów przestaje się dzielić przekształcają się one w komórki pamięci.

Odporność komórkowa - w odporności tej uczestniczą uczulone komórki - limfocyty T, a szczególnie Tc (czyli cytotoksyczne). Jest to odporność typu późnego niezależna od przeciwciał. Limfocyty T wytwarzają  substancje o działaniu cytotoksycznym w ten sposób niszcząc patogen. Cytokiny (czynniki rozpuszczalne) produkowane przez limfocyty T aktywują fagocyty do niszczenia wchłoniętego materiału.
Limfocyty T reagują z komórkami żernymi, pomagają im one zniszczyć patogen, który sfagocytowały, rozpoznają komórki zaatakowane przez wirusa i niszczą je, a także są zaangażowane w kontrolę rozwoju limfocytów B i produkcję przeciwciał.
Fagocyty jednojądrzaste (makrofagi, monocyty) mogą także prezentować antygen limfocytom T i w ten sposób je aktywować (współdziałanie odporności nieswoistej z odpornością swoistą). Przez fagocyty jednojądrzaste, a głównie przez wątrobę wytwarzany jest dopełniacz. Białka dopełniacza komplementy realizują fagocytozę, kontrolują zapalenie oraz współdziałają z przeciwciałami w obronie immunologicznej.
Odporność komórkowa jest często wykorzystywana przeciw komórkom własnego organizmu, które są zainfekowane wirusem lub uległy zmianie nowotworowej (posiadają wtedy nietypowy antygen).

Mechanizm swoistej reakcji odpornościowej:

- makrofagi nie trawią w całości fagocytowanego patogenu. Niestrawione resztki zawierające antygen umieszczane są na zewnętrznej błonie komórkowej makrofaga w ten sposób makrofagi prezentują antygen limfocytom. Limfocyty zaś mają na swojej powierzchni specjalne receptory, które rozpoznają antygen na zasadzie wzajemnego dopasowania jak np. klucz i zamek. Poszczególne limfocyty posiadają po kilka rodzajów receptorów. Receptory pasujące do danego antygenu występują na bardzo nielicznych limfocytach, jeśli ustalone zostaje, że antygen prezentowany przez makrofag jest obcy to limfocyty Th (h-helper - pomocnicze) uruchamiają odpowiedź immunologiczną.

- limfocyty Th wydzielają interkuliny - substancje te oddziałują na limfocyty Tc (cytotoksyczne) i limfocyty B powodując ich intensywne namnażanie. Ale bez obaw nie wszystkie limfocyty się namnażają, bo byłoby to bezsensowne - pobudzeniu i namnożeniu podlegają tylko te limfocyty, które mają receptor pasujący do danego antygenu. Jak widać limfocyty Th są niezbędne do zapoczątkowania swoistej odpowiedzi immunologicznej.

- później proces ten może przebiegać dwutorowo - jak już opisałam wyżej może być na drodze odpowiedzi humoralnej lub komórkowej. Droga komórkowa polega na zabiciu komórki posiadającej rozpoznany antygen (główny udział limfocyty Tc). Strategia humoralna polega na wytworzeniu przez limfocyty B przeciwciał wiążących antygen (przeciwciało jest identyczne z receptorem, który znajdował się na limfocycie B).

Istotą odporności swoistej jest produkowanie przeciwciał  skierowanych przeciwko określonemu antygenowi.

Ważne! Każde przeciwciało pasuje tylko do jednego antygenu (jak klucz do zamka).

Odpowiedź immunologiczna - rodzaje.

Odpowiedź immunologiczna pierwotna - jest reakcją organizmu na pierwsze zetknięcie się z danym antygenem. Trwa kilka, a nawet kilkanaście dni (jest to czas potrzebny do znalezienia właściwego przeciwciała i uruchomienia reakcji odpornościowej - ilość przeciwciał wzrasta po kilku dniach). W związku z tą kilkudniową zwłoką dochodzi do zachorowania.

Wtórna odpowiedź immunologiczna - ma miejsce gdy organizm miał już wcześniej kontakt z danym antygenem. Ze względu na obecność komórek pamięci reakcja rozpoczyna się bardzo szybko - do kilku godzin od wniknięcia patogenu. Ważną kwestią jest także fakt, że ilość wytwarzanych przeciwciał jest o wiele wyższa niż w odpowiedzi pierwotnej. Dlatego też przy kolejnych kontaktach z danym antygenem nie dochodzi do zachorowania.

Jak widać rodzaj odpowiedzi swoistej jest bardziej skomplikowany ze względu na swoją swoistość (precyzyjność).