Układ odpornościowy skóry.

fot. Jo Andre Johansen

Skóra pokrywa ciało i osłania ustrój od zewnątrz. Jej ogólna powierzchnia to ok 1,5- 2 m2. Skóra składa się z trzech warstw (naskórek, skóra właściwa i tkanka podskórna), a jej grubość waha się od 1,5-5 mm. Poza izolacją od środowiska zewnętrznego jedną z ważniejszych funkcji skóry jest mechaniczna osłona i obrona organizmu przed drobnoustrojami chorobotwórczymi. Stanowi ona bardzo ważny element odporności nieswoistej.

Mechanizmy obronne skóry przed mikroorganzmami:

- bariera naskórkowa;
- pH skóry (niskie, kwaśne);
- stopień nawodnienia skóry;
- bakteriostatyczne właściwości kwasów tłuszczowych;
oraz tkanka limfatyczna związana ze skórą będąca ważną częścią układu odpornościowego człowieka.

SALT, SIS

SALT (skin associated lymphoid tissue), czyli tkanka limfatyczna związana ze skórą, to zbiór komórek naskórka i skóry właściwej, które biorą udział w mechanizmach odpornościowych. Odgrywa ona istotna rolę w mechanizmach nadzoru immunologicznego. Innym określeniem tego zbioru komórek jest skrót SIS (układ odpornościowy skóry).
Komórki zaliczane do SALT:
- komórki dendrytyczne- należą do nich komórki Langerhansa;
- limfocyty T z receptorem TCR (gamma lub delta);
- keratynocyty;
- granulocyty, komórki tuczne, makrofagi.



Komórki dendrytyczne pochodzą ze szpiku kostnego, posiadają różnej długości wypustki. Im główną rolą jest prezentowanie antygenów limfocytom T.

Komórki Langerhansa

Komórki te stanowią od 3 do 8% wszystkich komórek naskórka, Występują również w błonach śluzowych jamy ustnej oraz w narządach limfatycznych. Zaliczane są do grupy komórek dendrytycznych.
Ich rolą jest wychwytywanie czynników zakaźnych oraz wszelkich przenikających wgłąb skóry substancji i stymulowanie odpowiedzi immunologicznej poprzez ich prezentację limfocytom T (posiadają one konstytutywnie antygeny MHCI i MHCII). Komórki Langerhansa posiadają molekuły adhezyjne (np. integryny), które ułatwiają im prezentację antygenu limfocytom T. Antygeny mogą być prezentowane limfocytom Th1 (odpowiedzialne za odrzucenie przeszczepu skóry, mechanizmy przeciwnowotworowe, przeciwwirusowe, nadwrażliwość kontaktowa) lub limfocytom Th2 (pobudzenie limfocytów B do produkcji przeciwciał, AZS- atopowe zapalenie skóry).

Keratynocyty

Najliczniejsze, stanowią około 95% masy komórkowej naskórka. Keratynocyty posiadają receptory dla cytokin, a także molekuły adhezyjne i MHCI. Keratynocyty wytwarzają cytokiny immunostymulujące (np. IL-1, IL-3, IL-6) oraz immunosupresyjne (np. TNFalfa, TNFbeta). Do niedawna keratynocyty za bierny cel dla naciekających limfocytów, obecnie wiemy już, że są one zdolne do zapoczątkowania reakcji zapalnej (po zadziałaniu bodźca zewnętrznego uwalniają cytokiny IL-1 i TNFalfa, które następnie przedostają się do skóry właściwej gdzie indukują ekspresję cząsteczek adhezyjnych, co prowadzi do rekrutacji limfocytów T z krążenia).

Limfocyty T z receptorem TCR (gamma i delta)

Komórki te zwane są inaczej dendrycznymi naskórkowymi limfocytami,  posiadają liczne wypustki, ale nie wykazują żadnego związku z komórkami Langerhansa. Są odmianą limfocytów T które nie posiadają CD8-, CD4-, MHCII, ale posiadają CD3 oraz receptor TCR gamma i delta.
Limfocyty te uczestniczą w  gojeniu ran, a mianowicie dzięki długim wypustkom mają jednoczesny stały kontakt z wieloma keranocytami, uszkodzone keratynocyty prezentują autoantygeny, które są rozpoznawane przez limfocyty T gamma delta. W odpowiedzi te ostatnie rozpoczynają proliferację i wydzielanie cytokin i czynników wzrostu, zaangażowanych w aktywację i proliferację keratynocytów, co w efekcie prowadzi do naprawy uszkodzenia.

Ważny jest także mechanizm immunosupresyjnego działania promieniowania UV B (280-320). Komórkami, które są szczególnie wrażliwe na ten rodzaj promieniowania są komórki Langerhansa. W wyniku tego działania dochodzi do zmniejszenia ekspresji genów HLA-DR, co powoduje zaburzenie mechanizmów prezentacji antygenów i miejscowej immunosupresji. Odpowiedzialność za to ponosi TNFalfa-  zmienia on bowiem kierunek prezentacji antygenu limfocytom Ts (supresororowym).

fot. Monik Markus

Jedną z chorób wynikających z problemów z układem immunologicznym skóry jest AZS (atopowe zapalenie skóry).