Wykwity skórne
Określenie "wykwit" pochodzi od łacińskiego słowa "eflrescere" - co znaczy kwitnąć. Wykwity skórne są to zmiany skórne stwierdzone wzrokiem i dotykiem, które są reakcja skóry na działanie różnorodnych bodźców. Rozróżniamy wiele odmian wykwitów opierających się na określonych cechach morfologicznych, jednak bardzo ważne znaczenia ma tutaj ewolucja (postęp) poszczególnych zmian. Dlatego też najpopularniejszym podziałem wykwitów jest ich podział na wykwity pierwotne i wtórne.
Wykwity pierwotne i wykwity wtórne
Wykwity pierwotne zwane inaczej podstawowymi są pierwszymi powstającymi zmianami na skórze. Są one bezpośrednio związane ze stanem chorobowym.
Wykwity wtórne - wykwity te powstają w związku z ustępowaniem wykwitów pierwotnych, bądź też stanowią następstwo dalszego rozwoju wykwitów pierwotnych. Reasumując: wykwity wtórne albo są objawem zdrowienia, albo też objawem długotrwałych i przewlekłych zmian (zaawansowania choroby).
Wykwity pierwotne - rodzaje
Do wykwitów pierwotnych zalicza się: plamy, grudki, krosty, bąbel pokrzywkowy, guzek, guz, pęcherzyk i pęcherz.
Plama (macula)
Plama jest wykwitem niewyczuwalnym dotykiem. Jest to zmiana zabarwienia leżąca w poziomie skóry (różni się od otaczającej skóry zabarwieniem). Zabarwienie plam może być różnorodne: od jasnoróżowego do ciemnoczerwonego, od jasnobrunatnego do prawie czarnego, może też mieć różne odcienie żółci, a nawet zieleni. Także kształt i wielkość plam może być bardzo różna. Dlatego też można wyróżnić następujące rodzaje plam:
- plama zapalna - plamy zapalne są spowodowane przekrwieniem wywołanym stanem zapalnym - np. rumienie;
- plama naczyniowa - plamy naczyniowe są spowodowane rozszerzonymi naczyniami np. rozszerzenia naczyń (teleangiektazje), nowotworzenie drobnych naczyń (znamiona naczyniowe płaskie, naczyniak gwiaździsty), czy też wynaczynienia;
- plama barwnikowa - plamy barwnikowe są spowodowane nadmiarem lub brakiem pigmentu w skórze. Nadmiar pigmentu - przebarwienia - powoduje piegi, ostudę, natomiast brak pigmentu (melaniny) - odbarwienia to np. bielactwo;
- plama złogowa - plamy złogowe powstaje na skórze w wyniku gromadzenia się w skórze substancji pochodzenia zewnętrznego (np. tatuaż - sztuczne wprowadzenie do skóry barwnika) lub wewnętrznego (np. barwniki żółci czy homosyderyna w złogach żylakowych);
- plama zwyrodnieniowa - plamy zwyrodnieniowe są spowodowane zmianami starczymi (np. plamy starcze);
Bąbel pokrzywkowy (urtica)
Bąbel pokrzywkowy jest spowodowany obrzękiem skóry właściwej. Jest to wykwit nieco wyniosły ponad poziom skóry, płaski, na szczycie ma kolor porcelanowo-biały lub różowy, a na obwodzie jest zaczerwieniony. Wykwit ten szybko się pojawia i równie szybko może zniknąć bez pozostawienia śladu. Bąblowi pokrzywkowemu towarzyszy silne swędzenie i uczucie pieczenia. Wykwit ten jest wykwitem pierwotnym w pokrzywce. Jego odmianą jest obrzęk Quinckiego, który dotyczy skóry właściwej. Bąbel pokrzywkowy występuje także po kontakcie skóry z pokrzywą.
Grudka (papula)
Grudka jest wykwitem wyniosłym ponad poziom skóry, wyczuwalnym, spoistym, o różnym zabarwieniu, kształcie i wielkości. Grudki powstają na skutek przerostu naskórka lub skóry właściwej i naskórka. Najczęściej wykwity te mają wielkość główki od szpilki, ale mogą też osiągać większe rozmiary 0,5 - 1 cm (na skutek przerostu). Grudki ustępując nie pozostawiają blizny.
Rodzaje grudek:
- grudki naskórkowe - powstają na skutek przerostu komórek naskórka np. brodawki płaskie, zwykłe (ustępują bez pozostawienia śladu);
- grudki skórno - naskórkowe - są spowodowane przerostem komórek naskórka i skupieniem nacieku w skórze właściwej np. łuszczyca, liszaj płaski;
- grudki skórne - powstają na skutek nacieku w skórze właściwej lub też na skutek nagromadzenia się ciał złogowych np. kępki żółte;
Grudki mogą występować pojedynczo lub w skupiskach (mnogie). Mogą też być rozsiane lub zlewać się ze sobą w większe wykwity np. tarczki, blaszki. Niezależnie od wszystkiego zawsze ustępują bez pozostawienia blizny.
Pęcherzyk (vesicula)
Pęcherzyk to wykwit drobny wyniosły ponad poziom skóry. Pęcherzyk jest wypełniony płynem (surowiczym, krwistym). Pęcherzyki mają wielkość do 1 cm (jeśli ich średnica jest większa to są to pęcherze). Rozróżnia się pęcherzyki jednokomorowe lub wielokomorowe (np. pęcherzyk gąbczasty). W pęcherzykach płyn gromadzi się tylko w komórkach naskórka lub przestrzeniach międzykomórkowych. Pęcherzyki ustępują bez pozostawienia śladu.
Pęcherz (bulla)
Pęcherz jest to wykwit wystający ponad powierzchnię skóry, wypełniony płynem surowiczym pokryty naskórkiem o średnicy powyżej 1 cm. W pęcherzach płyn rozwarstwia poszczególne warstwy naskórka lub też naskórka i skóry właściwej. W zależności od tego na jakim poziomie w naskórku płyn jest gromadzony rozróżnia się następujące rodzaje pęcherzy:
- pęcherz podrogowy - pęcherz ten powstaje pod warstwą rogową naskórka, jest powierzchowny, wiotki, łatwo ulega uszkodzeniu i pęknięciu (dlatego też jest rzadko widziany). Kiedy pęka powstaje wykwit wtórny (np. liszajec zakaźny);
- pęcherz śródnaskórkowy - powstaje pomiędzy warstwami naskórka. Pęcherze są duże, często wiotkie (np. pęcherzyca);
- pęcherz podnaskórkowy - w tym przypadku płyn gromadzi się pod naskórkiem, a powyżej skóry właściwej (na granicy skórno-naskórkowej). W tym przypadku pęcherz pokrywa pełna grubość naskórka, są one dobrze napięte i twarde - trudniej ulegają uszkodzeniu;
Krosta (pustula)
Krosta jest wykwitem drobnym, płasko-wyniosłym lub kopulastym (ponad poziom skóry), typu pęcherzyka lub pęcherza z tą różnicą, że od początku wypełniony jest treścią ropną. Gojące się krosty zasychają w strup i ustępują bez śladu. Ale krosty powstałe z ropnych pęcherzy mogą z powodu nadżerek i owrzodzeń goić się przez bliznowacenie. Krosty mogą być pojedyncze - jednokomorowe, lub też gąbczaste. Mogą zawierać wydzielinę zakaźną np. w ropnym zapaleniu mieszków włosowych lub też wydzielinę jałową np. w łuszczycy krostkowej.
Podział krost:
- krosty naskórkowe - np. łuszczyca krostkowa;
- krosty przymieszkowe - trądzik, zapalenie mieszków włosowych;
Cysta
Cysta powstaje na skutek otorbienia płynnej części w tkankach. Cysta jest wykwitem wyniosłym ponad poziom skóry z charakterystycznym objawem chełbotania. Jeśli przybiera większe rozmiary to staje się szerszym pojęciem.
Guzek (nodulus)
Guzek jest wykwitem wyniosłym ponad poziom skóry, wielkości grudki czyli do 1 cm. Od grudki różni się tym, iż na ogół zawsze ulega rozpadowi, przekształcając się w owrzodzenie (wykwit wtórny). Guzek zawiera elementy skóry właściwej, a ustępując pozostawia bliznę. Blizny po guzkach mogą być zanikowe, płaskie lub przerosłe. Guzki są wykwitem pierwotnym w wielu przewlekłych chorobach skóry np. kiła, gruźlica, ale też niektóre nowotwory zarówno te łagodne jak i te złośliwe mogą przybrać właśnie postać guzka.
Guz (nodus, tumor)
Guz jest wykwitem większym od guzka - od 1 cm do średnicy nawet kilkunastu centymetrów. Jest to wykwit wyniosły lub płaskowyniosły (ponad poziom skóry). Guzy są głębokie, zajmują wszystkie warstwy skóry (sięgają, aż do tkanki podskórnej). Ustępuje pozostawiając bliznę. Guzy mogą ulegać rozpadowi i przechodzić w owrzodzenia.
Rodzaje guzów:
- guzy zapalne - np. czyrak, ropnie mnogie pach czy rumień guzowaty
- guzy niezapalne - nowotwory - guz nowotworowy może być zarówno łagodny np. włókniak, tłuszczak jak i złośliwy np. rak skóry
Wykwity wtórne - rodzaje
Do wykwitów wtórnych zalicza się: łuskę, owrzodzenie, nadżerkę, przeczos, pęknięcie, rozpadlinę, strup, bliznę.
Łuska (squama)
Łuska jest elementem zrogowaciałego naskórka, występującym na powierzchni wykwitu. Łuski częściowo są oddzielone od podłoża, a częściowo mogą do niego przylegać. Łuska powstaje najczęściej jako zejście stanu zapalnego albo może też być następstwem nadmiernego lub nieprawidłowego rogowacenia naskórka (np. łuszczyca).
Wyróżnia się dwa rodzaje złuszczania:
- złuszczanie otrębiaste, drobne- np. łuski łupieżu zwykłego i tłustego;
- złuszczanie płatowe (duże łuski)- np. po oparzeniu słonecznym skóry I stopnia.
Nadżerka (erosio)
Nadżerka jest ubytkiem naskórka lub nabłonka, który powstaje na skutek pęknięcia pęcherzyka lub pęcherza, krosty lub grudki. Nadżerka może też powstawać np. w fałdach skórnych na skutek maceracji naskórka. W przypadku nadżerki widoczne jest zaczerwienienie, sącząca się powierzchnia z płynem tkankowym. Dodatkowo odczuwalne są ból i pieczenie. Nadżerki goją się bez pozostawienia blizny.
Owrzodzenie (ulcus)
Owrzodzenie jest ubytkiem głębokim (głębszym od nadżerki), często obejmuje naskórek i skórę właściwą, a nawet tkankę podskórną. Owrzodzenia powstają często z wykwitów pierwotnych tj. krosty, guzki, guzy lub też pod wpływem czynników mechanicznych (np. uderzenie), fizycznych, chemicznych (np. kwasy, zasady), termicznych (głębokie oparzenia i odmrożenia), a nawet biologicznych jak np. zaburzenia krążenia. Ale należy pamiętać, że także wiele złośliwych nowotworów skóry przybiera postać owrzodzenia. Owrzodzenia zawsze goją się z pozostawieniem blizny.
Strup (crusta)
Strup powstaje na skutek zasychania wysięku surowiczego, ropnego, krwi lub leków stosowanych zewnętrznie na powierzchni skóry lub wykwitu. Może mieć różne kolory: żółtawy, jasny, miodowy, żółtozielony, czerwony, brudny do nawet czarnego. Strupy stanowią etap w rozwoju i gojeniu się pęcherzów, pęcherzyków, krost oraz nadżerek i owrzodzeń (właśnie pod strupem dochodzi do gojenia zarówno nadżerek jak i owrzodzeń). Po odpadnięciu strupa przez pewien czas w jego miejscu pozostaje przebarwieni, które z upływem czasu stopniowo ustępuje. Oczywiście jeśli strup pokrywał owrzodzenie to pozostaje trwała blizna. Kolory strupów: miodowo-żółty strup ma liszajec zakaźny, zaś treść ropna z nawarstwionymi pod spodem strupami to niesztowica.
Przeczos (excoriatio)
Są to linijne ubytki naskórka (zazwyczaj płytkie, ale mogą być też głębokie) powstające na skutek drapania się. Przeczos jest odmianą nadżerki, ale pionową i głębszą (obejmuje wierzchołki brodawek zazębiających naskórek ze skórą właściwą). Przeczosy goją się bez pozostawiania śladu. Przeczosy obserwuje się w chorobach przebiegających z silnym świądem np. wszawica, świerzb, choroby alergiczne czy w przypadku zmian starczych.
Pęknięcie (fissura)
Pęknięcie jest linijnym ubytkiem sięgającym zazwyczaj grubości naskórka. Pęknięcia dotyczą najczęściej nadmiernie zrogowaciałego naskórka np. stopy i dłonie lub powstają w miejscach silnego napinania i rozciągania skóry (np. kąciki ust, brodawki sutkowe, czy też okolice odbytu). Nie pozostawia blizny.
Rozpadlina (rhagas)
Rozpadlina jest linijnym ubytkiem skóry, głębokim, sięgającym głęboko do skóry właściwej (głębsze niż pęknięcia). Rozpadliny są bolesna, ponieważ powstają w ogniskach naciekowych skóry i ogniskach zapalnych. Gojenie odbywa się przez bliznowacenie - pozostawia blizny.
Blizna (cicatrix)
Blizna jest zastępczą tkanką łączną włóknistą, stanowi odnowę ubytków łącznotkankowych skóry właściwej. Najczęściej powstaje jako zejście procesu zapalnego, które doprowadziły do uszkodzeń skóry właściwej np. owrzodzeń lub może powstawać w wyniku ustępowania przewlekłych chorób zapalno-naciekowych. Blizna bardzo rzadko tworzy się samoistnie na skórze zdrowej (keloid, bliznowiec). Początkowo blizny mają kolor sinoczerwony, następnie bledną i przybierają barwę porcelanowobiałą. Blizna nie jest pełnowartościową skórą - w miejscu blizny nie występują włókna sprężyste (elastyna) ani przydatki skóry.
Rodzaje blizn:
- blizna leżąca w poziomie skóry;
- blizna przerostowa (keloidowa, hipertfoficzna) - są spowodowane nadmiernym tworzeniem włókien kolagenowych, blizny te są wyniosłe ponad powierzchnię skóry, twarde, z licznymi wypustkami (np. blizny pooparzeniowe);
- blizna zanikowa (atroficzna) - blizny te leżą poniżej poziomu skóry, są cienkie, bibułkowate, zazwyczaj o gładkiej powierzchni.
Czasami objawy - to co widzimy nie pasuje do żadnego z opisanych wykwitów, dlatego na koniec słów kilka o stwardnieniu skóry, ścieńczeniu skóry oraz lichenizacji.
Stwardnienie skóry
Stwardnienie skóry spowodowane jest przerostem włókien kolagenowych. W skórze takiej dochodzi do zaniku przydatków. Jak wygląda? Skóra jest twarda, gładka, często odbarwiona i błyszcząca, nie daje się ująć w palce tworzą się na niej beleczkowate zgrubienia. Skóra taka występuje w chorobach tj. twardzina skóry oraz w przypadku pozakrzepowych owrzodzeń podudzi.
Ścieńczenie skóry
Ścieńczenie skóry może oznaczać (dotyczyć) ścieńczenia naskórka i/lub skóry właściwej. Przypadłość ta może być uwarunkowana zmianami hormonalnymi, wiekiem lub też występuje po stanach zapalnych. Także stosowanie przez dłuższy czas maści i kremów z dodatkiem steroidów prowadzi do ścieńczenie skóry (w skrajnych przypadkach do jej zaniku).
Lichenizacja (zliszajowacenie)
Lichenizacja skóry polega na jej szorstkości, zgrubieniu oraz wzmożonym poletkowaniu. Lichenizacja jest charakterystyczna dla przewlekłego wyprysku. Jej przyczyną jest świąd skóry. Zliszajowacenie może występować w świądzie alergicznym i starczym.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz