Budowa i funkcje włosów. Cykl rozwojowy włosa - cykl włosowy

fot. Betsy Jons

W wielu kulturach (w tym także i naszej) ładne, zdrowe i bujne włosy są symbolem młodości i atrakcyjności. Niestety w licznych przypadkach gorszej jakości włosy (np. cienkie, bez połysku) są źródłem kompleksów, braku pewności siebie, poczucia atrakcyjności, czy też powodem niezadowolenia, smutku i złego samopoczucia.

Proste, kręcone, farbowane, naturalne. Mamy proste chcemy kręcone, mamy kręcone prostujemy, a do tego farbowanie, dekoloryzacja - włosy muszą być naprawdę bardzo odporne, aby wytrzymać zabiegi jakim je poddajemy. Ale cóż dobrze dobrana fryzura (długość i cięcie) w dużej mierze decyduje o atrakcyjności naszego wyglądu. Dlatego dziś trochę informacji na temat budowy i funkcji włosów, a także o tym jak przebiega cykl rozwojowy włosa.

Włosy - podstawowe informacje

Włosy są zaliczane do przydatków skóry, podobnie jak paznokcie oraz gruczoły potowe i łojowe. Włosy tak jak reszta przydatków są wytworami naskórka, ale tkwią głęboko w skórze właściwej.

Włosy to zmodyfikowane komórki naskórka. Są sznurami martwych, całkowicie zrogowaciałych komórek, powstających w mieszkach włosowych. Mają one różną grubość, barwę i długość. Pokrywają całe ciało z wyjątkiem: wewnętrznej części dłoni i podeszw stóp, wewnętrznych powierzchni palców i błon śluzowych warg i narządów płciowych.

Od czego zależy ilość (gęstość) włosów?

Całkowita ilość mieszków na całym ciele dorosłego człowieka wynosi od 1 mln do 5 mln, ustala się ona między 9 a 22 tygodniem życia płodowego i pozostaje niezmienna do końca życia. Typowe pełne owłosienie występuje tylko na skórze głowy, gdzie występuje od 100 000 do 150 000 włosów, czyli od 200 do nawet 350 włosów na cm2. Nieco inny charakter owłosienia występuje pod pachami i w okolicach narządów płciowych, zaś pozostałe regiony ciała pokryte są włosami sporadycznie i mają one nieco inny charakter.

Włosy dłużej żyją u kobiet, zaś u mężczyzn są grubsze i szybciej rosną. Liczba i jakość włosów zależy od wielu czynników - głównie od genetyki (Azjaci mają włosy sztywne i trudne do układania, ciemnoskórzy Afrykańczycy mają grube i kręcone włosy, zaś Europejczycy mają włosy najdelikatniejsze i najcieńsze, a także najbardziej zróżnicowane pod względem rodzaju i koloru). Najwięcej włosów mają naturalne blondynki - ale ich włosy są najcieńsze, włosów rudych jest najmniej (około 90 tys) ale są najgrubsze, zaś włosy brązowe są średnie tzn. średnio grube i średnio gęste.

Jak szybko rosną włosy?

Średnia szybkość wzrostu włosa na głowie to 0,37 - 0,44 mm/dobę czyli od 1 do 1,5 cm na miesiąc (co daje 12 -15 cm na rok). Szybkość wzrostu włosa zależy od typu mieszka, okolicy ciała, płci, wieku, zabiegów pobudzających fazę wzrostu (np. depilacja). Włosy u mężczyzn rosną szybciej niż u kobiet. Szybkość wzrostu zależy także od pory dnia i pory roku (latem rosną szybciej). Wiek najszybszego wzrostu włosów to między 15 a 30 rokiem życia, zaś po 50 - 60 roku życia obserwuje się spowolniony wzrost włosów. Średnia grubość włosa ostatecznego to 0,06 - 0,08 mm, zaś włosa meszkowego 0,04 - 0,06 mm, może wahać się w zależności płci i wieku.

Ile włosów dziennie wypada?

Dzienna liczba wypadających włosów (fizjologiczna) to od 40 do 100. W fazie telogenowej znajduje się od 10 do 30%. O czynnikach powodujących nadmierne wypadanie włosów w fazie anagenowej i telogenowej napiszę poniżej.

Funkcje włosów

U współczesnego człowieka włosy w zasadzie nie spełniają żadnych funkcji fizjologicznych. W przeciwieństwie do zwierząt u których włosy pełnią funkcję ochronną przed: zimnem, przegrzaniem, działaniem promieniowania słonecznego i insektami. Mocne, bujne włosy, podobnie jak elastyczna skóra,są symbolem młodości i urody człowieka. Włosy pełnią więc rolę upiększającą, w dużej mierze decydują o naszym wyglądzie i atrakcyjności. Wraz z wiekiem włosy stają się krótsze (skraca się okres wzrostu włosów) i słabsze (twardniejący z wiekiem mieszek włosowy powoduje jego słabsze ukrwienie, co powoduje, że włosy są słabsze i siwieją - na skutek upośledzenia produkcji barwnika).

Budowa włosa

Włos jest zbudowany z całego szeregu włókien keratynowych poskręcanych w wiązki (jak w linie). Każdy włos tkwi w mieszku włosowym. 

Mieszek włosowy to lejkowate wgłębienie naskórka. Jest on otoczony gęstą siecią nerwów czuciowych, które odbierają bodźce. Do mieszka włosowego uchodzą też liczne gruczoły łojowe, a ich wydzielina wydostaje się z mieszka na powierzchnię skóry. Nadaje ona włosom lekko tłustawy, błyszczący odcień (połysk).

Włos składa się z korzenia i łodygi.

Łodyga jest to część włosa wychodząca ponad powierzchnię naskórka. Martwe komórki łodygi włosa wypełnione są keratyną twardą (ma inne właściwości fizyczne niż keratyna miękka znajdująca się w naskórku). Keratyna włosa układa się w długie włókna (równoległe do osi włosa) połączone licznymi wiązaniami, czyli tzw. mostkami dwusiarczkowymi, co zapewnia włosom bardzo wysoką wytrzymałość mechaniczną (np. na naciąganie).

Korzeń to część włosa przebiegająca ukośnie przez skórę i tkankę podskórną, zawierająca żywe i intensywnie dzielące się w mieszku włosowym komórki.

Opuszka (cebulka) włosa to dolne zbita część korzenia, która tkwi głęboko w skórze. Cebulka leży bezpośrednio nad brodawką włosa (cebulka jest położona najgłębiej wewnątrz mieszka włosowego). To właśnie z nich powstają włosy. W cebulkach znajdują się bardzo aktywne komórki macierzy włosa - są one odpowiedzialne za codzienny wzrost włosa (należą do najszybciej dzielących się komórek w organizmie, ale są też najbardziej wrażliwe na działanie czynników szkodliwych np. cytostatyków czy trucizn). Komórki macierz po intensywnych podziałach podlegają różnicowaniu, na skutek czego zmieniają swą budowę tzn. wydłużają się, spłaszczają i rogowacieją.

Brodawka włosa jest częścią skóry właściwej, zawiera rozrodczą generację komórek (hair follicle) odpowiedzialną za wzrost i rozwój włosa.  Brodawka zawiera liczne naczynia krwionośne, z których komórki macierzy czerpią składniki odżywcze i budulcowe do swych podziałów - jest odpowiedzialna za odżywienie "cebulki" włosa. W brodawce włosa znajdują się też nieliczne fibroblasty, które pomagają budować cienką błonę podstawną (gładką), która chroni wewnętrzną część brodawki włosa (stanowi rodzaj bariery, także immunologicznej). Wielkość brodawki jest zmienna i uzależniona od fazy wzrostu (w fazie spoczynku pomniejszona i nieaktywna, w fazie wzrostu brodawka jest większa)

Każdy włos (za wyjątkiem rzęs i brwi) ma własny mięsień przywłosowy.

Każdy włos otaczają warstwy komórek - są to tzw. pochewki: wewnętrzna i zewnętrzna (ta ostatnia składa się z tkanki kolagenowej).

Każdy włos zbudowany jest z osłonki (poczynając od zewnątrz) oraz kory. Zarówno osłonka jak i kora składają się z licznych przylegających do siebie warstw martwych komórek.

Osłonka włosa - ochrania leżące głębiej komórki kory włosa m.in. przed utratą wilgoci (wilgoć jest niezbędna do utrzymania sprężystości włosów - włókien keratynowych), a także powoduje że włos jest gładki i lśniący (dzięki właściwości odbijania światła). Osłonka jest zbudowana z kilku warstw płaskich, dachówkowato zachodzących na siebie, przylegających i bezbarwnych komórek. Osłonka jest coraz cieńsza w miarę długości włosa (często na samym końcu włosa ma ona tylko charakter szczątkowy lub wcale nie występuje) - dlatego końce włosów są słabsze i wrażliwe na uszkodzenia np. rozdwajanie. Osłonka powstaje z podziału komórek nad cebulką włosa.

Kora włosa - stanowi właściwą masę włosa i odpowiada za jego mechaniczne właściwości (sprężystość, wytrzymałość), a także za właściwy kolor (dzięki obecności ziaren melaniny). Kora zbudowana jest z licznych koncentrycznie ułożonych warstw komórek (wydłużających się wrzecionowato keratynocytów). Stopniowo rogowaciejące keratynocyty w korze układają się w wiązki, które tworzą sploty poszczególnych włókien.
Kora włosa przypomina swym układem kabel elektryczny.

Rdzeń włosa (występuje zazwyczaj w grubych włosach w cienkich może nie występować) - znajduje się we wnętrzu włosa. Rdzeń składa się tylko z kilku warstw nie w pełni zrogowaciałych okrągłych komórek i pęcherzyków powietrza.

Kolor włosów

Kolor włosom nadaje pigment - melanina, który jest produkowany przez melanocyty rozproszone w komórkach macierzy cebulki włosa. Barwnik włosa umieszczony jest w jego części korowej. Występują dwa rodzaje melaniny: eumelanina (o pigmentach brązowych i czarnych) i feomelanina, pheomelanina (o pigmentach żółtych i czerwonych). Oba rodzaje melaniny różnią się dość znacznie budową chemiczną oraz właściwościami. Kolor włosów zależy więc od ilość i proporcji obu barwników np. włosy rude - przewaga pigmentu czerwonopomarańczowego nad czarnym, włosy blond - ogólnie zawierają znacznie mniej melaniny zwłaszcza tej brązowoczarnej. Włosy na głowie zwykle są niejednorodne i mają około 100, a nawet 150 odcieni, które my postrzegamy jako jednolity kolor. Określając kolor naszych włosów musimy określić także odcień koloru, a także jego głębię.
Włosy jasne lub rozjaśnione (zawierające mało melaniny) są bardziej narażone na uszkodzenia spowodowane promieniowaniem UV. Pigment (melanina) poza nadawaniem kolor spełnia funkcję ochronną, a mianowicie pochłania promieniowanie UV i neutralizuje wolne rodniki, dzięki czemu osłania włosy przed szkodliwym działaniem promieniowania UV.
U wielu ludzi pierwsze objawy utraty barwnika można zaobserwować już w wieku około 20 - 30 lat (częściej ma to miejsce u mężczyzn). Często jest to spowodowane predyspozycjami genetycznymi. Czasami obserwuje się bardzo wczesną utratę barwnika przez włosy z zupełnie niewyjaśnionych przyczyn. Co może spowodować wczesne siwienie? Przyczynami wczesnej utraty barwnika mogą być czynniki chorobowe (ciężkie choroby) lub też czynniki nerwowe (bardzo silne przeżycia).

Cykl włosowy

Tak naprawdę włosy odradzają się stale, jednak jest to trudno postrzegalny proces. W warunkach prawidłowych zarówno wypadanie jak i wzrost włosów powinny być zrównoważone. Włosy znajdują się w różnych fazach (dzięki czemu nie tracimy ich wszystkich w jednym momencie) dlatego cykl włosowy przebiega asynchronicznie.

Włosy jednak nie rosną bezustannie. Rozwój włosa obejmuje określone stadia, nazywane cyklem włosowym. Cykl włosowy dzieli się na 3 fazy. W każdym stadium włos ma charakterystyczną strukturę.

Anagen (faza aktywnego wzrostu)

Anagen trwa średnio 4 lata (2 do 6 lat), w tym czasie włos rośnie około 1 - 1,5 cm miesięcznie. W fazie wzrostu (włosy anagenowe prawidłowe) zwykle znajduje się od 60 - 90% wszystkich włosów (włosy anagenowe ścieńczałe nie powinny stanowić więcej niż 10 % wszystkich włosów)

Katagen (okres przejściowy)

Po okresie anagenu następuje trwający około dwa tygodnie okres katagenu, często nazywany też okresem inwolucji. W fazie tej włos przestaje rosnąć, a dolna część mieszka zanika. W fazie przejściowej jest zwykle tylko 1 - 3% włosów (powyżej 3 % w fazie katagenu może powodować łysienie telogenowe).

Telogen (faza spoczynku)

Telogen stanowi trzecią ostatnią fazę cyklu włosowego. Telogen trwa około 3 miesiące (2 do 4 miesięcy). Na początku fazy spoczynkowej włos obluzowuje się w mieszku, a następnie po prostu wypada z błahego powodu np. przy czesaniu czy myciu. Włosy telogenowe stanowią od 10 do 30% wszystkich włosów. Jeśli jest powyżej 30% to możemy obserwować łysienie telogenowe lub jest to skutkiem utraty włosów dystroficznych (włosów dystroficznych nie powinno być więcej niż 3%).

Długość trwania poszczególnych faz jest zmienna dla różnych typów mieszków, różni się w zależności od okolicy ciała i płci. Po około 1 do 3 miesięcy od wypadnięcia włosa rozpoczyna się powtórnie faza anagenu (z tego samego mieszka wyrasta nowy włos). W ciągu życia człowieka mieszek może przechodzić cykl włosowy średnio 20 - 30 razy.

Procesy zachodzące w cyklu włosowym

Anagen (faza wzrostu)
- powstanie macierzy, a także namnożenie i zróżnicowanie komórek włosa i pochewki;
- pigmentacja powstałego korzenia włosa;
- odsuwanie brodawki od komórek macierzystych;
Katagen (faza przejściowa)
- apoptoza (śmierć) macierzy, czyli dolnej części korzenia włosa;
- powstanie kolby włosa telogenowego;
- pogrubienie się błony podstawnej;
- utrata kontaktu włosa z brodawką;
Telogen (faza spoczynkowa)
- wypadnięcie włosa telogenowego;

Rola hormonów w regulacji cyklu włosowego 

- estrogeny - powodują wzrost włosów;

- androgeny - mogą powodować hirsutyzm oraz łysienie androgenowe kobiet i mężczyzn;

- prolaktyna - powoduje wypadanie włosów;

- parathormon- stymuluje wzrost włosów;

- ACTH - stymulują wzrost włosów;

- glokokortykosteroidy - mimo, iż hamują wzrost włosów to są stosowane w leczeniu zapalnych postaci łysienia;

Fizjologia wzrostu włosów

fot. Julla Koefender

Wzrost włosa jest możliwy dzięki stałym podziałom komórek macierzy w cebulce włosa (co powoduje przesuwanie włosa do góry, w tym czasie keratynocyty stopniowo rogowacieją) i zależy on m.in. od prawidłowej współpracy między dwoma najważniejszymi strukturami mieszka włosowego, a mianowicie: komórkami macierzystymi i brodawką włosa. Komórki macierzyste włosa są zlokalizowane w jego osłonce zewnętrznej (na wysokości przyczepu mięśnia przywłosowego) w miejscu zwanym opuszką. Na początku wzrostu włosa dają one nową generację komórek potomnych, które przekształcają się w komórki macierzy. W brodawce włosa znajdują się też fibroblasty, które pobudzają do podziału komórki macierzyste, a później powstające  z nich komórki macierzy do dalszych licznych (wielokrotnych) podziałów i dojrzewania komórkowego, które prowadzi do produkcji włosa. 

W skrócie: We wczesnej fazie wzrostu (wczesny anagen) brodawka włosa (dokładniej znajdujące się w niej fibroblasty) stymuluje komórki macierzyste do tworzenia komórek potomnych, czyli macierzy włosa, z których powstaje nowy włos wraz z osłonkami.

Rodzaje włosów

Rozróżniamy 3 rodzaje włosów:

- włosy meszkowe - stanowią owłosienie w ostatnim okresie życia płodowego i pokrywają ciało niemowlęcia. Płód jest pokryty bardzo drobnym, delikatnym włosem określanym jako meszek płodowy. Jeszcze przed urodzeniem meszek płodowy zmienia się we włosy meszkowe. U osób dorosłych włosy meszkowe występują na policzkach i tam, gdzie włos jest puszysty i miękki np. czoło. Tego typu włosy są cienkie, delikatne, puszyste i nie zawierają barwnika. W niektórych sytuacjach włos meszkowy może stać się włosem dojrzałym (np. na skutek uaktywnienia się gruczołów dokrewnych lub też miejscowego powtarzającego się drażnienia włosa);

- drobne owłosienie ciała - owłosienie to ma charakter przejściowy. Po osiągnięciu pełnej dojrzałości płciowej w różnych częściach ciała jest zastępowane owłosieniem typu żeńskiego lub męskiego;

- owłosienie główne (włosy dojrzałe) - do tego typu owłosienia zaliczamy włosy głowy, brwi, rzęsy oraz włosy łonowe. Włos dojrzały dość często występuje też na przedramionach, a u mężczyzn może występować też na klatce piersiowej, brzuchu, a nawet plecach. Występuje wszędzie tam gdzie włos jest twardszy i grubszy. Włos dojrzały ma typową trójwarstwową budowę, a także dobrze rozwinięty korzeń i brodawkę włosa. Włos dojrzały zawiera barwnik (eumelaninę lub feomelaninę w zależności od koloru), a także samodzielnie występujący gruczoł łojowy, który uchodzi do mieszka włosowego;

Inny podział włosów:

- meszek - pokrywający skórę twarzy, tułowia i kończyn;

- włosy długie - to włosy na głowie, w okolicach pachowych i na wzgórku łonowym oraz broda u mężczyzn;

- włosy szczeciniaste - do tego typu włosów zalicza się brwi i rzęsy;

Stary i młody włos

Wiek włosa można interpretować na dwa różne sposoby:

Wiek biologiczny

Włosy podobnie jak wszystkie inne narządy wewnętrzne i skóra (cały organizm) także ulegają procesowi starzenia. Wraz z wiekiem na skutek zmniejszonego wydzielania sebum w przymieszkowych gruczołach łojowych stają się suche. Z wiekiem obserwuje się także spowolniony wzrost włosów (po 50 - 60 roku życia) oraz ich siwienie (włosy bezpowrotnie tracą swój naturalny kolor). Na te wszystkie zmiany mają wpływ m.in.  uwarunkowania genetyczne (m.in. stężenie hormonów odpowiedzialnych za wzrost i wypadanie włosów), a także styl życia oraz choroby ogólnoustrojowe.

Wiek kosmetyczny

Wiek włosa można ocenić po jego wyglądzie (nie ma nic wspólnego z naszym wiekiem metrykalnym). Im włosy są dłuższe tym są starsze, co oznacza że od dłuższego czasu poddawane są szkodliwemu działaniu czynników zewnętrznych (np. promieniowanie UV, suszenie, prostowanie, farbowanie) . Przy niewłaściwej lub też niewystarczającej pielęgnacji im starsze włosy tym są one bardziej zniszczone.

Jak rozpoznać zdrowe włosy? Różnice między włosem zdrowym a włosem zniszczonym

Przykładem tego jak powinien wyglądać zdrowy włos są zdrowe, ładnie falujące się włosy.

O miękkości i elastyczności włosów decyduje:
- ilość wody we włóknach keratyny (właściwe nawilżenie),
- ilość wody w substancji wewnątrzkomórkowej
- ilość i charakter wiązań między włóknami keratyny (wiązań dwusiarczkowych).
Zdrowy "młody" włos jest gruby, lśniący, nawilżony, o gładkiej powierzchni, elastyczny i podatny na układanie (po zwilżeniu zdrowy włos można rozciągnąć nawet o 30% bez naruszenia jego struktury). Na powierzchni nieuszkodzonego włosa obserwuje się grubą i ściśle przylegającą osłonkę.
Zniszczony "stary" włos jest zazwyczaj cienki (co jest zazwyczaj konsekwencją
nieodwracalnego rozciągnięcia włosa, uszkodzenia struktury keratyny przez co nie ma możliwości powrotu do stanu poprzedniego, rzadko jest cienki na skutek starcia powierzchni), suchy, nie jest podatny na układanie, puszy się, jest kruchy i łamliwy oraz ma zniszczoną, rozdwojoną końcówkę. Zazwyczaj wszystkie problemy z włosami rozpoczynają się od uszkodzenia, naruszenia ciągłości osłonki, co w konsekwencji prowadzi do uszkodzenia warstwy korowej włosa (zarówno jej struktury jak i funkcji).

Czym różnią się włosy proste od włosów falujących i kręconych?

fot. Stacle

Różnica, pomiędzy włosami prostymi, falującymi a kręconymi polega na ukształtowaniu włókna włosa. Proste włosy są najbardziej wytrzymałe ze względu na okrągły przekrój poprzeczny włókna. Włosy falujące mają więcej segmentów owalnych w przekroju, a włosy kręcone (kędzierzawe) mają bardzo spłaszczony przekrój owalny (powoduje to że w niektórych są mniej elastyczne w innych zaś bardziej giętkie i elastyczne. Włosy silnie skręcone powstają już na etapie mieszka włosowego, który również jest silnie skręcony (włosy skręcają się bo błona zewnętrzna jest silniej spłaszczona niż zewnętrzna). Naturalne kręcenie włosów ma charakter trwały (tzn. jeśli wyprostujemy włos pociągając go, to w momencie puszczenia skręci się on na nowo - wróci do swojego pierwotnego kształtu).

Czynniki uszkadzające włosy

Jest wiele różnych czynników, bezpośrednich i pośrednich, które mogą uszkadzać włosy.

Bezpośrednie - działające na włosy:

- promieniowanie UV (powoduje spowolnienie wzrostu włókna włosów);

- używanie zbyt często silnych szamponów (powoduje otwieranie się łusek włosa);

- zbyt szybkie i intensywne suszenie wilgotnych włosów (np. zbyt mocna suszarka);

- kręcenie włosów lokówką i używanie prostownicy;

- chemiczne zabiegi upiększające włosy np. farbowanie farbami zawierającymi amoniak powoduje odchylenie się łusek włosa, środki utleniające i redukujące zawarte w preparatach do trwałej ondulacji czy w dekoloryzacji);

- upinanie fryzur ze zbyt silnym ściągnięciem włosów (np. mocne koki);

- zbyt intensywne czesanie włosów (szczególnie wilgotnych);

czynniki pośrednie:

- zatrucia środowiskowe (np. ołów, arsen, pestycydy);

- czynniki dietetyczne (m.in. niedobory ilościowe - kaloryczne np. diety głodowe, niedobory białkowe, niedobory minerałów: Zn. Fe, Cu);

- czynniki psychiczne i stres;

- gorączka i ciężkie infekcje;

- niektóre leki (głównie cytostatyki stosowane w chemioterapii)

Czynniki, które mogą spowodować wypadanie włosów w fazie anagenowej (co nie powinno mieć miejsca):

- rzadko spotykane czynniki i choroby genetyczne;

- zaburzenia hormonalne: nadczynność nadnerczy i zespół Cushinga, cukrzyca typu I, niedoczynność przysadki mózgowej, a także niedoczynność lub nadczynność tarczycy (hormony tarczycy wpływają na aktywność brodawek włosowych);

- leczenie przeciwnowotworowe (chemioterapia - cytostatyki);

- naświetlanie promieniami X lub gamma (np. w radioterapii);

- substancje toksyczne np. arsen, ołów, tal, bizmut, niektóre leki, witamina A;

- błędy dietetyczne - maksymalny niedobór minerałów (cynk, żelazo, miedź), witamin (biotyna, witamina C) i kwasów tłuszczowych;

Czynniki potencjalnie powodujące wypadanie włosów w fazie telogenowej:

- niedobory żywieniowe (braki witamin i minerałów) i diety głodowe;

- ciąża i poród - na skutek zmiany poziomu hormonów i niedoboru składników żywieniowych, które są przekazywane do płodu;

- wysoka gorączka - wysoka ciepłota ciała może powodować uszkodzenie cebulki włosa i tym samym zmniejszyć jej aktywność;

- promieniowanie UV);

- ostre krwotoki - nagła utrata dużej ilości krwi powoduje niedożywienie brodawek włosowych co spowalnia ich aktywność;

- niektóre leki (np. propranolol, heparyna, kumaryna, witamina A);

- choroby tarczycy;

- czynniki psychiczne (silne przeżycia lub nagły szok mogą spowodować nagłe zablokowanie cebulek włosowych) i duży stres;

- ciężkie choroby o ostrym lub przewlekłym przebiegu;

Łysienie noworodków

Łysienie noworodków jest zjawiskiem normalnym, a nie patologicznym. W czasie kilku pierwszych miesięcy życia niemowlę może stracić większość włosów, które dość szybko zostają zastąpione nowymi włosami.

Ocena skóry głowy i badanie włosów

Test umytych włosów "pull hair test" 

Test ten polega na umyciu głowy i zebraniu wszystkich włosów, które wypadły podczas mycia głowy. Włosy te należy policzyć oraz obejrzeć pod mikroskopem. Wypadające w czasie mycia włosy to zwykle włosy telogenowe ( u dzieci jest to niewiele bo około 10 włosów na mycie, po okresie pokwitania liczba wypadających włosów wzrasta). Liczba wypadających włosów podczas jednego mycia nie powinna przekroczyć 50. Test ten pomaga określić przyczynę wypadania włosów, ale nie mówi o miejscu, którego wypadanie dotyczy (często bowiem włosy na szczycie głowy zachowują się inaczej niż w innych okolicach głowy).

Test pociągania włosów "pull" 

Test polega na wyrwaniu kilku włosów przez lekkie pociągnięcie. Włosy w fazie telogenowej łatwo opuszczają mieszek włosowy, zaś włosy w fazie anagenowej pozostają w mieszku. Znając liczbę włosów, które udało nam się wyrwać możemy określić jaki procent włosów znajduje się w fazie telogenowej (jeśli na 20 pociągniętych włosów 2 wyszły to odsetek włosów telogenowych stanowi 10%). Za granicę dopuszczalną włosów w fazie telogenowej uważa się 30% (powyżej 35% oznacza już zagrożenie łysieniem). W przypadku testów pociągania włosów ważne jest właściwe przygotowanie do testu min 24 godziny od umycia głowy (np. bezpośrednio po umyciu włosów włosy telogenowe wypadły więc odsetek wyrwanych włosów może być zaniżony). Dla wiarygodnych wyników test należy wykonać kilkukrotnie i uśrednić wynik (częstość utraty włosów telogenowych jest bowiem różna w różnych dniach). Sprawa kolejna odnośnie wiarygodności testu: należy pamiętać, że wypadanie włosów wykazuje sezonowość (wiosną i jesienią obserwujemy zwiększone wypadanie włosów), dlatego należy to uwzględnić w wynikach testu. Dla pełnej wiarygodności należy też wykonać testy w różnych rejonach głowy, bowiem więcej włosów telogenowych wypada ze szczytu głowy, a mniej z bocznych rejonów i potylicy. Oceniając wyciągnięty włos pod mikroskopem należy ocenić: strukturę, krawędzie oraz wygląd. Zdrowe włókno włosa ma około 0,06 do 0,08 mm średnicy, zaś uszkodzone poniżej 0,04 mm (przez co jest bardziej podatne na złamania).

Trichogram

Trichogram polega na wyrwaniu od 50 do 100 włosów z różnych okolic głowy. Następnie włosy ogląda się pod mikroskopem lub czytniku mikrofilmów, w celu oceny włosów znajdujących się w poszczególnych fazach (włosy anagenowe mają przy korzeniu żywe komórki, a włosy telogenowe ich nie mają). Wyniki są podobne jak w innych testach tzn. wynik bardzo dobry do 10% włosów telogenowych, wynik normalny do 25% włosów telogenowych, powyżej 35% włosów w fazie telogenowej jest wynikiem nieprawidłowym - należy pogłębić diagnostykę. Po jakimś czasie powtarza się badanie (trichogram)

Fototrichogram

Metoda ta jest znana od 1970 roku. Pozwala ocenić fazę wzrostu włosów, grubość i stan włosa oraz odsetek włosów w fazie telogenowej. Bada się zawsze to samo miejsce na skórze. Badania powtarza się co kilka miesięcy lub lat. Metoda ta daje dokładne wyniki, jest łatwa w dokumentacji i bardzo czuła. Jak wygląda badanie? Zwykle ocenia się niewielki odcinek skóry - wycinek o średnicy 1 cm (w dużym powiększeniu). Drugie badanie wykonuje się po 5 dniach. Porównując zdjęcia oceniamy, które włosy rosną,a które nie. W ten sposób ocenia się procent włosów rosnących (w fazie anagenowej) i ich gęstość.

Cyfrowy trichogram

Cyfrowy trichogram jest metodą stosowaną od początku XXI wieku. Technika podobna do wykonania fototrichogramu (w określonym polu skóry). Badanie powtarza się po 3 lub 5 dniach dokładnie w tym samym miejscu (zaznaczonym rejonie skóry owłosionej). Czasami powtarza się je nawet kilkukrotnie. Pełna obróbka cyfrowa obrazu pozwala na bardzo dokładne porównanie obu zdjęć co umożliwia przeprowadzenie dokładnej analizy.

Fotografowanie całej głowy

Metoda ta jest zazwyczaj stosowana jako dokumentacja przed i po przeszczepie włosów. Wymaga bardzo dużej dokładności (dobrego oświetlenia czy umieszczenia aparatu na stałe w jednym punkcie nad środkiem głowy), jakiekolwiek zmiany oświetlenia czy nawet fryzury (długości włosów) mogą zafałszować wynik.

Ciekawostki na temat włosów

Na koniec coś lekkiego, czyli kilka ciekawostek na temat dbania o włosy na przestrzeni wieków. Już od zamierzchłych czasów ludzie dbali o włosy i próbowali tuszować ich mankamenty. Wykorzystywano do tego różne, mniej lub bardziej dla nas zrozumiałe metody. Do maskowania siwizny w starożytnym Egipcie stosowano krew cielęcą gotowaną w oliwie, zaś kobiety ze Wschodu do maskowania siwych włosów używały czarnej herbaty i szafranu. Rzymianki wplatały we włosy złote nici lub posypywały je sproszkowanym złotem, aby nadać im połysk i blask. My na szczęście mamy profesjonalne kosmetyki do pielęgnacji włosów i mnóstwo profesjonalnych salonów fryzjerskich i kosmetycznych do wyboru.

Zachęcam Was do prawidłowej pielęgnacji i dbania o włosy, a także ich dokładnej obserwacji.